Damokles

Even na middernacht welkom bij de kro via radio één en twee.

Doe het nou in de oude stad van zo rond elfhonderd dus niet veel van over staan hier in het centrale park.

Het dagboek van babel voor mijn ogen.

Het leven van een joods gezin is een paar keer in andere handen overgegaan die van ons hebben naar het schijnt niet geplunderd en weer zit dat iedereen van angst en weer eindeloze vernederingen en haat jegens de polen die hun de baarden uitrukte.

Tussen de grijstinten van baan en in het verdwijnend contrast van de late schemering zoekt daar is een zelfportret gevangen in beeld en geluid.

Damokles een fotoreportage op de radio nieuwslicht op de gebeurtenissen deze week in de voetsporen van isaak babel.

In negentien twintig trok de joods russische schrijver isaak babel.

Als oorlogsverslaggever met het rode leger mee in de veldtocht tegen polen.

Hij trok door het oekraïense en net toen poolse galicië het grootste en oudste van europa hield een dagboek bij om het oorlogsgeweld en het dagelijks leven in het getto vast te leggen om niet te vergeten.

In het westen weten veel toch met angst en beven gadegeslagen na felle gevechten dreven de polen het rode leger uiteindelijk terug was dat niet gebeurd dan had europa er nu wellicht heel anders uitgezien en toch was deze oorlog bijna vergeten.

Als isaac babel er niet was geweest het dagboek vormde de basis voor zijn beroemde verhalencyclus rode ruiterij isaak babels leven eindigde noodlottig.

In negentien veertig is hij door stalin geëxecuteerd vijfenveertig jaar uit we schrijven nu negentien vierennegentig en ik reisde route van babels dagboek na met toonk aai prins en met de oekraïense chauffeur andré ivankov.

We komen aan in onze eerste pleisterplaats dus dat honderd kilometer ten westen van kiev joelia zien zou onze gastheer zijn hij is een gepensioneerd militair arts die zich inzet voor de joodse cultuur in zijn stad.

Ik sta nu bij de synagoge in seattle meer de enige die nog in gebruik is.

Het is een oud vierkant gebouw met geel geverfd pleisterwerk en het schijnt dat er tegenover nog een grotere synagoge heeft gestaan maar daar is nu een flatgebouw laten maar eens naar binnen gaan om te kijken of die iemand is.

Waar mensen een bord met eten kunnen.

Misschien is het goed om te vragen wie de oudste hier is.

Het is een beetje mis oudste betekent ook de leider jij autoriteit is de oudste wanneer.

Is voorbij.

Abyss zullen wisselen wisselen wisselen we hebben uit.

Het is de man in de synagoge gevonden het is mooi markovic nul nul wanneer zij geboren.

Dop in negentien twee en in in in dat ziet er misschien om in die tijd.

Terwijl ze het nogal verwarrend met allerlei verschillende legers en het was een hele woelige tijd.

Manier zegt ja ik heb een beetje een beroerde jeugd gehad en maar dan moeten ze maar niet over hebben ik wil jullie vertellen over de tweede wereldoorlog.

Hè aanzetten met een briefje in zijn want hij wil meneer vertelt iets over de massagraven die aan de rand van de stad zijn het duitse eenenveertig enorme hoeveelheden joden doodgeschoten en begraven die worden dan bezochten er worden gebeden gezegd en hij weet precies hoeveel slachtoffers er de in die enorme kuilen liggen.

Daar je het.

In eenenveertig zijn negenduizend zeshonderdeenendertig joden doodgeschoten.

Je.

We komen uit de synagoge en lopen in de stad rond.

En dat is een hele vreemde stad zijn af en toe echt hele ouwe huisjes te zien en dan sta je dan zo half verscholen tussen grote nieuwe flatgebouwen die in de tijd van crutchlow of zijn gebouwd omdat er heel veel mensen gehuisvest moesten worden zijn niet slecht flat.

Je zou de oorspronkelijke tot tot negentien vijfenzeventig moeten staan en dan zou het communisme daar zijn en dan onze nieuwe huizen bouwen maar uiteindelijk bij het natuurlijk niet eeuwig hierin puinhopen staan.

Bijbel schrijft in zijn dagboek na het middageten meer inzicht die een witte niet slapen ruggenmerg geslagen en verstomde stad ik zoek naar sporen van de poolse cultuur de vrouw zijn goedgekleed witte kousen een katholieke kerk en daar sta je dan.

De katholieke kerk ligt aan de.

Even verderop staat er toch nog een ander straatnaambordje en dat is de de straat en dat is ook straat die in het dagboek van babel voorkomt.

Hij schrijft de pogrom in cito meer aangericht door de polen daarna uiteraard door de kozakken en dan gaat hij.

Op zoek naar die plek waar dat gebeurd is of we lopen hier trouwens ook bij een huis zat helemaal in puin ligt een oud huis.

Een babel schrijft na het verschijnen van ons voorste eenheden waren de polen de stad voor drie dagen binnengetrokken een poker om ze sneden beiden elf wat gebruikelijk is verzamelde vijf.

Veertig joden op het marktplein voerde die weg naar het.

Zware mishandelingen snede.

Sneden hun toen eruit kreten over het hele plein staken zes huizen in brand is zich te het huis van aan de kathedraal in een straat die proberen te helpen werd neergemaaid de huismeester in wiens toegestoken arme moeder haar baby uit het brandende eraan had laten vallen.

Werd doodgestoken de pastoor gaat aan de achterkant een ladder tegen de muur gezet zo hebben ze zich weet te redden.

Zijn in het huis van en praten met ijs in geboren in negentien negen.

Ik kan jullie wat vertellen over het leven eigenlijk een extra jaar of tien twaalf was.

Zelf heeft gezien heeft de de van de jaar en ik heb gezien hoe ze doen.

Dus mensen vermoorden ze mensen ophingen ze mensen met eigen handen en jaar en in de straat waar ik geboren ben woonde één zo'n.

Die.

Een die van koetsjma u die buurman bij ons in de straat die zich vooral bezighield met het vermoorden van van mensen en het is een bijnaam want dat koetsjma dat betekent in het hier is een grote van het grote.

En er kwam mijn moeder daarbuiten en stuitte op die op die buurman die die die panellid.

En in die staatsmijn moeder was een zeer gerespecteerd iemand en die in de winter liet zei tegen mijn moeder van ik zal u een nieuwe familie niet niet en raak ik zal jullie niet pakken.

En mijn moeder ging toen ook zo te en het.

En we moeder tegen mij je honderd spelen gaan meteen naar de naar de zolder.

En en.

Bij ons in de buurt en er stond een groot gebouw op of daarna stond de werd in en in dit geval verborgen en die wonen in dezelfde straat als wij ook.

Je en dan ga je maar fabriek sasha je niet in smit.

Is lager daar verstopt en op een gegeven moment wilde ze ging even dat gebouw uit om eten te halen en tegenover het witte die begraafplaats was een een steeg en net op dat moment kwam van een een bandiet met een geweer.

We zijn met.

Wie slaagt er nog in om weg te komen uit en die man die met een.

En nog neergeschoten in tijd de.

En in de hele stad waar nog een aantal dagen werd de mensen ze werden afgevoerd.

Die lijken verzamelt die lagen boven op elkaar gestapeld iedereen die vermoord was het hele gebouw vol gestapeld met met joden.

Nu zit er meer water schrijft ook over over de mark een kleine joodse filosoof.

Een onvoorstelbaar winkeltje.

Dick is bezems en vergulde mailtjes zijn filosofie allemaal beweren ze dat ze voor de waarheid vechten en allemaal stelen ze als ze maar eens een regering deugden opmerkelijke woorden zijn eigen woorden die hier nu nog steeds wordt als er maar eens een regering deugt niet.

En dan schrijft die even verderop wat zijn ze allemaal op geld uit en dat is nog steeds heel want voor de bazaar staan aan een man en die van de kleine briefjes op hun er colberts vastgemaakt en dat zijn op roebels d mark dollars wisselen dus voor.

De oekraïense coupons die echt heel erg aan inflatie onderhevig zijn hele lange.

Dit is met kleren kleren bazaar ja.

Alle groente en fruit op het waterlooplein.

Je ziet hier toch vaak mensen lopen die zouden zo uit de boeken van babel weggelopen kunnen zijn dat was zo ouderwets aan.

In de badkamer leeggehaald heeft gesteld aan de kraan met een slang één één rolschaats tube tandpasta batterijen.

Borst borstel ook niet zo niet zo fris zo te zien en er zit een hele dag achter het vertelde gisteren.

Zijn vader was ook een handelaar.

En iedereen wat eigenlijk mensen de hele dag maar een beetje achter hun waarin ze gekocht bij bijna niks ja want er was ook niemand en is het konden verkopen aan niemand had hij geld dus naar stavoren je denkt hè.

En dit is het boekje benjamin spock.

En hoe we ervoor te zorgen dat deze meneer dat vier zeer neer is dit russisch vertelt.

Nou hier ergens moet staan de nog niet in zicht.

Ja ze heeft gebaar met een goede zaak kunnen er met onze meegenomen onderdelen.

De onderdelen als ruilmiddel hebben meegenomen om benzine voort dat te lang.

Is een hele oude stad is voor het eerst een melding van gemaakt in achttienhonderd vierentachtig.

En zijn ook allerlei verschillende verhalen over de afkomst van de na zijn tweede officiele systemen is dat het zou betekenen en de ander is in vrede leven dat lijkt me eigenlijk meer een.

Een een hypothese uit de sovjet tijd heen vrede leven dat ja en zo.

Vroeger het klinkt erg sovjet- en ik denk dat ze een.

Omdat het zo veel nog niet dat soort namen gaven aan.

Stenen en jullie weer eens in die zei dat het ook zou kunnen dat het jou dus dat betekent ja want het is een.

Maar volgens hem zou het dan vroeger doel meer geweest zijn en ziet dat is.

Volgens een betekent dat jood en in het russisch ook hè het russische is u ziet is het klinkt heel erg aan dat is zoiets als als of zo is echter gescheld ja vreselijk maar in het oekraïens en het en het russisch swing.

Bos hé dat is gewoon zeggen.

Ja zei ik in het jiddisch zeggen ze ook zit hè ja negentien heeft een niet meer zouden betekenen de stad waar de joden.

Die is een hele grote hallen te werk gaan kijken wat er binnen zijn vrouwen plasticzakken te verkopen dat is ook typisch zet sovjettijd wel beeld.

Vlees komen aan bij de afdeling vlees.

Daar verlies je wordt een koeien zijn helemaal bruine koeien troepen en een hotel.

Een interview te geven meer.

Grote rollen.

Vrouwen en mannen met scoort voor helemaal onder het oude bloed zit hoe kunnen we niets te smaken uit ja wij zijn het wel erg hygiëne in het westen en krijg je nou niet echt trekt aan.

Vette levers depressieve daarboven is te zien aan de handen die het brood.

En maken het graan laten.

Hoe moeilijk het is opvallend dat het hier in ziet meer heel vaak te vinden zegt een van die het communistische zijn achtergebleven flatgebouw officiële regeringsgebouwen bazaar.

Nou ik denk dat ze het geld niet hebben ondernomen af te halen.

Ja het gisteren wat zagen we ook een flatgebouw ook.

Ja rule aan de arbeid en vrede aan de wereld.

Wie zij roemen de arbeid zei juli arbeit macht vrij met een halve dag hè aber rijden het is opschreef bij de poort van auschwitz.

Ja zeiden meteen hè zit door een reflex om te zien van ja dat dat de zoef je terminologie en meteen associeert met de nazis.

We staan hier met jullie pérez zien op de joodse begraafplaats bezien een groot flatgebouw dat is op joodse botten gebouwd zegt.

Manier begonnen met een bouwproject gewoon op het kerkhof van.

Er zijn nu allemaal gebouwen op het kerkhof neergezet.

Hier is de schade hard en wat ze gedaan hebben is hebben de oude gedenkstenen hebben ze weggehaald met een bulldozer en op één grote hoop gegooid een madrid net de die en als je daarna naar kijkt een doet gewoon pijn het is vreselijk zwaar om dat terug te zien.

In de nieuwe machthebbers die we nu in de in de stad hebben we die hebben officieel een verordening uitgevaardigd waarin deed dit deze staat hier uit aangemerkt als een daad van vandalisme.

Kan niet de.

Maar voorlopig is er geen zicht op dat dit terug kunnen draaien niet kunnen herstellen kan deze.

En dat zien wat wat met oorlog en pogroms te maken heeft bepaalde aanwijzen waar de pogroms zou zijn.

Het duurt nog als je zegt als je ziet negentien innemen dat het een is geweest.

We hebben.

Dat vind ik niet goed zien bijvoorbeeld.

Ja dat hier staat dus ker shaw.

Isaac iets tragisch omgekomen parkiet duurt natuurlijk in negentien negentien dan is dat toch ook dat is ook precies de tijd voor een babbelen.

De dus de van de de rouwende kinderen en kleinkinderen.

Ja.

Hier zijn ze allemaal op elkaar gestapeld schrijft niet zo goed meer wijs uit worden.

Nee.

Ja ja oh oh biedt kaas inderdaad je staat ook vriend in het land vermoord zeven april negentien negentien dat een vrouw.

De begraafplaats en ze wendt zich heel erg op wat is wat verteld.

Ja vertelt dat hij hier achter waar nu een liggen daar waar is posten hebben ze daar riolering gegraven toen zijn ze op een grote kamer met botte gestuit en het blijkt nu dat in de in.

Dus ja dat is jaren zesendertig zeven zijn enorm veel mensen doodgeschoten.

Het was natuurlijk toen op de rand van de stad en ja die is er niet over gehoord en in een grote kuil gegooid en tijdens het graven van die die gaat over de riolering hebben ze die botten gevonden.

En ja in andere kuil gegooid en waren niet de regio nee nee niet alleen hij maar daar werd ik overal werden d'r in die tijd ontzettend veel mensen doodgeschoten en dit was een zojuist aan de rand van de stad.

Ja er werden die dat is toevallig.

Werk zij hier of is zij hier en overleden familie- en eten en wat niet.

A.

Het is wachter oppassen ze bewaakt het hek een.

De zuiden van.

Te warm voor het woord.

Ja het is het is een misdaad tegen de mensheid en of het nou om joodse graven gaat of of andere een gewone misdaad tegen de mensheid deze mevrouw is het niet niet joods maar ze maakt zich erg druk over.

Ja dat is in in de jaren van de repressie hè dat is vooral de de jaren zesendertig zevenendertig dat de oorlog werden de mensen bij bosjes opgepakt doodgeschoten en onder de grond gestopt was geen.

De woorden worden huizen en gewoontjes opgebouwd en is gewoon geen mogelijkheid voor de nabestaanden om om om om ook maar.

Ja de mensen te gedenken is dus geen papier dus niks overigens gewoon een zwarte doek overheen gekomen.

Je handenwassen en niet afdrogen af we dat dan moet het doen met je.

Hij twijfelt of de waterstand zit namelijk twee handen.

Ja hij is dan hij en dan denk je.

Elke dag gedenkdag kroniek van het joodse lijden door simon wiesenthal ziet ton meer.

Op drieëntwintig april negentien vijf brak een pogrom uit die vier dagen zou aanhouden met steun van soldaten werden joodse huizen geplunderd en werden tweeëntwintig joden gedood zestig joran raakte ernstig gewond onder de slachtoffers bevonden zich tal van leden van de joodse zelf verdedigingsorganisatie.

Vierentwintig april negentien vijf een groep van veertien jonge joden was op weg van sjoerd noorden nou ziet door meer om er hun geloofsgenoten bij te staan tegen de aanvallen van de menigte bij het passeren van de plaats trojanen waar werden tien van hen op wrede wijze door boeren om het leven gebracht acht januari niet.

Het oekraïense troepen behoren tot het nationale leger van pet loeren voor een zes dagen lang een pogrom uit.

In drieënvijftig joden werden gedood in negentienhonderd tweeëntwintig maart negentien negentig voor de tweede keer in twee maanden richting eenheden van het leger van perzië worden een programma aan.

Driehonderdzeventien joden werden gedood vele anderen raakten gewond en werden verminkt.

Eenentwintig juli negentien eenenveertig naties die de stad waren binnengetrokken schoten er enkele tientallen joden dood negenentwintig juli negentien eenenveertig vierhonderd joden worden door de ss doodgeschoten dertig augustus negentien eenenveertig veertig a vijftig kinderen van een kleuterschool.

Werden door de s is doodgeschoten op negentien september negentien eenenveertig alle joodse inwoners werden door de nazis van het exacte aantal slachtoffers is niet bekend ligt vermoedelijk.

Oh.

Ho ho ho ho ho ho ho ho.

Oh.

Go go.

Ho ho ho ho ho ho ho ho ho.

Houden.

Onderweg van naar coret aan ook babel kwam daardoor we hobbelen over de weg en het dagboek staat.

Twee dikke chauffeuse vliegen echt een russische chauffeur alle ingewanden.

Gehusseld maar nu gaat het weer deed de weg is dat weten.

Er zijn zoveel overeenkomst op dezelfde pagina nog geen zes kilometer is de ontsteking in de olie verzopen reparatie means is vandaag de knelpunten al kapotgegaan en moest een nieuwe onder gezet worden komt dan weer de kuilen in de weg.

Houten huisjes wit geverfd blauw geverfd.

Het ziet er heel ouderwets uit heren van verre zagen we 't al liggen recht aan onze rechterhand en drie grote kerken blikkeren in de zon een hele dunne pijpen stootte zwarte rook uit.

Beschrijving joden voor een groothuis hirshi waarborgen dat juridisch voor leerlingen van een jessie een taal moeten hogescholen.

Nu zien we boffen met brillen wij hebben zegt over bejaarde man met gele baarde.

Licht gebochelde kooplieden ziekelijk eenzaam ik wil blijven maar de telefoniste rollen de kabels op natuurlijk de staf is vertrokken ze weinig over van het stadje zo te zien.

Laten we eerst bij die oude vrouwen gevraagd of die nog wat w.

Die taak thuis.

De waarin mevrouw zegt alle alle joden zijn hier weggegaan maar die paar die wonen daar nog lust je rechts van de van het pulitzer turkse milli ramadan dus voorbij de het klooster torrini the monastery.

Voor die aan de linkerkant van 't van 't klooster en moeten die zijn en of ik kan het jullie wel even laten zien komen met me mee.

Herinnert ze zich van vroeger ali monastery zegt dat moet je aan die dagen per jaar slim we waar gaan we waar ik ik vroeg.

Weet u nog veel van het oude en zegt ze nee dan moet je bij die ouwe vrouwtjes terwijl ze zelf ook niet meer zo is bij die ouwe vrouwtjes van 't klooster zijn want die hebben dat nog allemaal meegemaakt hoe de woning.

Hier in in vorig jaar hier zijn gekomen en het en het kostte veel wilde inpikken en in het klooster heb je dus een allemaal vrouwtjes en kregen door wat er allemaal is gebeurd en het was zo dat het niet gelukt is omdat hun commandant op tien kilometer voor het baasje dood is gegaan hè.

En toen die man is op die op sterven lag die kolonel toen heeft ie gezegd ik heb een engel gezien en engel beloofd dat wij niet die kerk zullen innemen.

Het machinaal wordt daar waar die auto nu ruim publiek moet afstand maar dan moeten we nog een stukje verder lopen.

Je leest kom je moeilijk ja sorry haar en de joodse dames die gaan niet naar de kerk die zijn van een ander geloof bidden thuis.

Het lukt nu langs te staan.

Het was hier vroeger helemaal joods en maar na de oorlog zijn er maar tien gezinnen teruggekeerd de de sjtetl daar woonden allemaal joden en wij oekraïners bij wonen dan in het dorp om het heen lag.

Gekke en leuke weer weg te rennen zegt hè hè.

Het enthousiasme gewoon naar gaan hier een uit hekje door zo'n vierkant huis met een houten uitbouw.

Ja dat hetzelfde in de tijd van gestaan hebben ze het helemaal vermolmde vensters en en de.

De vrouw die haar lippenstift.

Ah ja ik ben ik heet rosa en ik ben inderdaad een joodse en mijn zuster is naar israel.

Wordt kom alsjeblieft binnen ze is plantjes aan het.

Kweken in een donkere keuken.

Mmm hier het water op de aardappels dat heb je niet lopen langs de tegelkachel dan deur door de kamer binnen.

Alsjeblieft niet op de.

Dat zegt iedereen is geboren in koeweit.

Hoe is het wisselend weer is wordt de in het plaatsje en cadeau dertien negentien zesentwintig.

En dat was en is ook het.

Tim ja inderdaad het was een.

Maar daar zijn nog nog relatief veel joden over hoe er al veel mensen naar israel zijn vertrok.

Ja hoor als ik jullie zullen we praten dan denk ik van goh wat lijkt het erop dat ze op het duits en dus ook op het jiddisch mensen kan ze verstaan.

Hij spreekt zelf nog even hier geweest sanders ding zegt ik weet alles nog geïnteresseerd is en wanneer is net.

Het na de oorlog in vietnam de na de oorlog hier gekomen toen mijn zuster getrouwd met een man die zullen worden.

En komen en ik ben getrouwd met een man uit warschau warschau hebben zij als samen en oorlog afweer partizan kan je niet ja ik ben de hele oorlog bij de partizanen meegevochten en zij behoren tot een kleine nooit.

Ja onze was aan de van onze partizanen op vrij veel waren maar ook uit moskou.

Je moest je wordt.

En hij wij waar zij aangesteld om een moldavië te bevrijden maar belandde in de oekraïne en ook in.

We hebben heel wat meegemaakt ze is aangeslagen toets roest heeft ook veel hè.

De is ook de hè.

Het ergste is dat zo ontzettend veel dat is allemaal dood zijn geschoten.

Zegt dat leden alleen m'n zuster en ik zijn overgebleven.

Ze loopt naar de kast straks waarschijnlijk weer fotootje net kwam ze met en een wit smoezelige garage dichtgeknoopt hem medailles in en de dicht en dan zijt heeft en in een wat en ik zeg die dingen weg moeten gooien ze niemand zit meer op te wachten.

En herinneringen weer heb ik zoveel in m'n hoofd is nu de foto sinds juli.

Wie is hij op de foto de zuster dat je.

En die foto en de muren hier is mijn man zevenentwintig jaar geleden is overleden op jonge leeftijd maar mijn termijn dochtertje op de zevende klas zat.

Geslaagd ik de band maar uitzetten zo slecht zo slecht leven.

Elke dag gedenkdag kroniek van het joodse lijden door simon wiesenthal.

Korebrits voorin corrigeert drieëntwintig augustus zestien achtenveertig de moordende je hele joodse bevolking uit twee juli negentien eenenveertig de stad werd door duitse troepen bezet.

Er wonen vijfduizend joden van wie vijfhonderd kans zagen te vluchten twintig augustus negentien eenenveertig.

Driehonderdvijftig joodse inwoners werden door de gestapo vermoord.

Eenentwintig mei negentien tweeënveertig tweeëntwintighonderd joodse inwoners.

Ver buiten de stad gebracht en doodgeschoten moshe krassen starsky de gekozen voorzitter van de joodse raad pleegde zelfmoord de joodse raad organiseert een verzetsgroep van ongeveer vijftig joden die erin slaagt in de bossen te ontkomen dertig september negentien tweeënveertig.

De joden verzetten zich krachtig tegen de nazis tweeduizend van hen werden door de ss en de oekraïense politie om het leven gebracht.

Nee.

In het centrum van.

Zijn het over de onafhankelijkheid straat gereden die heet vroeger de straat van het rode leger worden net zo mooi plein hier.

Ja.

Plein en in het midden een groenstrook en daaromheen zijn allemaal hele ouwe huizen mocht niet van die akelig.

Gesouffleerd bouw hier in het begin van het stadje wel waren eerst bij een.

Dat het centrum was en dat ze je zo troosteloos is de grote asfaltvlakte voor legt is echt weer helemaal niets van over maar dat was te snel geoordeeld waren schrijft ook over het buik in khost ligt daar denk je ach de pakken.

Veel huizen foucault landhuis in.

Harry ook wel verspreiden ze daar elke dag even bij.

Er geen joden en oude vrouwen op de stoepjes garcia is geplunderd garcia is gewoon kust jij zwijgt.

Keurig werk op fluistertoon alles is meegenomen en er werd niet eens gehaald het zijn specialist de keuring.

Een netwerk van meren en zij riviertjes avondlicht hiervan de slag om er of nummerplaat gesprekken met joden mijn eigen bloed ze denken dat ik er rust ben en mijn hart barst bijna open.

Misschien kunnen lezen en dat winkeltje gaan vragen of we hier nog joden wonen en mensen die iets over vroeger weet wat is dit voor winkel heet.

Winkel salon zat ook een fotootje voor die daar over een toonbank leunt.

Misschien vind ik altijd zo iets heeft potjes met één of ander mevrouw zegt die kunnen wel gevraagd of ze dat gaan we even naar binnen ja.

Dat mannen naar buiten.

Het zou me niks verbazen als ik werd verkocht aan een boom van alcohol trekken tegemoet is een soort kruidenier.

Grootste.

Russische kan je.

Hoe ze met z'n korstje.

Ze weten niet waar ze het niet weten.

Zie je morgen.

Nee dat wil je echt oké nou bedankt.

Oh.

In de oude stad van zo rond elfhonderd dus niet veel van over staan hier in het centrale park.

Dagboek van babel voor mijn ogen.

Het leven van een joods gezin is een paar keer in andere handen overgegaan die van ons hebben naar het schijnt niet.

Blinden en weer zit dat iedereen van angst en weer eindeloze vernederingen.

En haat jegens de polen die we in de baarde uitrukte de echtgenoot zelf vrije handel komen een kleinigheid opkopen en meteen weer doorverkopen niet om te speculeren ik zeg zeker.

Het zal zich allemaal ten goede keren.

Mijn gebruikelijke repertoire en voltrekken zich wonderen in rusland sneltreinen gratis voeding voor kinderen theater is de internationale aan verrukt en wantrouwen ik denk bij mezelf je krijgen een hemel vol diamanten.

Alles zal op z'n kop worden gezet het zal iedereen ontwrichten keer op keer ik heb met ze te doen lijkt bijna profetisch wat babbels schrijft want van de joodse bevolking en doet nou is niets meer over die met de kamer stelt heel.

Ze vroeger moeten nog heel levendige stad geweest en daar was ie industrie en handel handelde wat veel waar veel hop kwekerijen en waar nu die mensen wonen.

Hier allemaal zo kort zijn eigenlijk allemaal in emigranten die uit andere plekken uit ze kwamen mensen uit wit rusland tegen uit rusland ja allemaal hiernaartoe gekomen polen tsjechen en ja dan dan heb je toch niet echt zo sfeer en is dat mensen die hier geboren in.

Togo zijn ja die liefde voor hun stad hebben hier een beetje voor zorgen of zo.

Ja.

Ze weten ook bijvoorbeeld niet als je vraagt van waar is de synagoge die duurde ook een hele poos fotos we daar een achterkwamen verhinderen dat zelfs een oude vrouw die vroeg van wat is dat een hè en dat is toch heel maf als je bedenkt dat hier voor de oorlog zeventienduizend joden hebben gewoond.

De synagoge van doe nou alles in puin twee kleine portalen staan nog overeind eeuwen twee minuscule ruimtes bomvol herinneringen en naast vier synagoge en verderop een wijde velden en de ondergaande zon de synagoge zijn laag.

De oude groene en blauwe huisjes één is geschiedenis van binnen geen spoor van architectuur.

Ik betreed gaat zien is het is vrijdag wat een misvormde tengere gestalte wat een uitgeteerde gezicht voor mij komt alles weer tot leven driehonderd jaar geschiedenis.

En dan zegt ie weer zoiets iets profetisch bijna schrijft hij over die synagoge en dan zegt ie een stille avond in de synagoge dat werkt altijd onweerstaanbaar op mij vier kleine synagoge naast elkaar religie.

Nergens verfraaiing en het gebouw alles ascetisch wit en glad alles vleesloos bloedeloos en tot monsterlijke proporties doorgevoerd om dat te kunnen vatten moet je de ziel van een jood hebben en waarin bestaat die ziel gaat ze nu juist in onze eeuw te gronde.

We zijn nu met musje mihajlovic carpay pekel.

Black gaan vroeger de joodse begraafplaats was.

Daar is nu een asfaltvlakte neergelegd hebben dat was wel het recht op de graven gelegd en het is dicht bij een busstation in dat die markt is worden hier dan allemaal autos geparkeerd moois heeft ervoor gezorgd dat hier een gedenkplaat komt en daar staan we nu voor dit is een.

Een een ijzeren gedenkplaten de staat boven een soort is een soort kroon op gemaakt met prikkeldraad daarachter.

Onder in de diepte bomen en is een beetje drassig daarachter loopt een stroompje en daar zien we nog wat oude grafstenen en de ook zelf zo dat er hier een vuilstortplaats is gemaakt.

Toen was er wel wat ja inderdaad zijn midden op de vuilstort.

Wij maken ze gewoonte van waarin ziet om hier en daar was het ook al zo heeft hij een idee dat ze dat nou expres.

Het zit aan het zwalken dat dani na rust na tak uit.

Die die zit hier vlakbij zijn zijn huizen en ze hadden gewoon hun vuilnis hadden ze.

Weggegooid hier achter die schutting en op de vraag of dat nou expres was ja expres willens en wetens gebeurt hoor.

Kan jij vertalen wat er op dat gedenkteken staat op dit gebied.

Joods joodse begraafplaats zijn op tweeëntwintig.

Christus in eenenveertig zijn er vijfhonderdvijfenzeventig vreedzame bewoners van de stad doet.

Nul met een joodse nationaliteit doodgeschoten en daaronder en.

Tot naar.

Dus wij neigen weer diep het hoofd voor voor de nagedachtenis van de mensen wiens bloed onze aarde heeft heeft gedrenkt eeuwige herinnering aan de offers van het fascisme.

De ook van hem af was was was je rot zinnetjes is toen ze nu zegt ja dat kan ik niet zeggen juist nu sneller ik was hier niet gebeuren.

Nee dat was toen.

Ik weet niet waar mijn familie ligt want er zijn massagraven en omgeving en ze kunnen hier liggen maar ze kunnen ook daar liggen of in andere plekken in het noorden en het zuiden.

In de bestond voor de oorlog voor vijfentachtig procent uit joden en.

Na de oorlog was daar praktisch niemand meer van over is toen moois terugkwam was dat we ongeveer leeg nu zijn er nog drie oorspronkelijke joodse bewoners van nou over en er zijn in totaal zo'n dertig joodse bewoners nog dat zijn dus zevenentwintig mille gekomen.

En mooiste maakt zich nu druk voor het behoud van het joodse erfgoed hiervoor de synagoge die driehonderd jaar oud is en waarin en schietschool heeft gezeten van communistische organisatie die jongelui trainde.

En nu en hoop die de synagoge weer te kunnen opknappen het is een hele mooie synagoge een vierkant groot roze en rood.

Het is nu wel wat het asfalt.

Ik ik vragen en dit wordt dus allemaal gaat weg dat asfalt maurice heeft namelijk een soort.

Tegen de autoriteiten om dit allemaal weer in oude staat terug te brengen als zijn schreven en produceerden heeft toch succes gehad want je de komende tijd moet dit asfalt dus verdwijnen.

Links rechts te garanderen.

Een soort bazaar of een markt dat was vroeger de rituele joodse slachthuis.

Wij vroeg hem ook of nooit over gedacht om hier weg te gaan en dat bijna niemand meer over was zelfs de familie is uitgemoord hier en dan zegt nee ik blijf hier want is er iemand die de geschiedenis levend te houden en hij heeft zichzelf die taak gesteld.

Elke dag dag kroniek van het joodse lijden door simon wiesenthal.

Zestien achtenveertig kozakken van richtten een bloedbad aan dat aan veel joden het leven kostte vijftien maart negentien negentien eenheden van het oekraïense leger aangevoerd door.

Voerde een pogrom uit vijfentwintig juni negentien eenenveertig de stad met door de duitsers bezet de oekraïense bevolking kreeg toestemming van de bezetters om naar eigen believen met de joden en hun eigendommen om te gaan met het gevolg was moord verkrachting.

Een plundering tweeëntwintig juli negentien eenenveertig tachtig joden werden opgepakt en vervolgens op de joodse begraafplaats door de ss doodgeschoten.

Tweeëntwintig augustus negentien eenenveertig negenhonderd joden werden door de nazis opgepakt naar de joodse begraafplaats gebracht en daar doodgeschoten en werd een joodse raad aangesteld die alle orders van verstappen moest uitvoeren.

Zevenentwintig mei negentien tweeënveertig joodse inwoners de eerdere acties van de nazis hadden overleefd werden samengebracht op een strenge selectie vijfduizend.

Is afgeschreven.

U luisterde naar het eerste deel van het tweeluik in de voetsporen van isaak babel deze documentaire kwam tot stand met financiële steun van het fonds bijzondere journalistieke projecten techniek weer gerrit een bach samenstelling pauline de bok eindredactie trudy wildenborg volgende week het tweede deel.