Damokles

Even na middernacht welkom bij de kro op radio één en twee.

Je hebt het over racisme of we hebben het over racisme maar racisme anno negentien negentig dat zie ik.

Ineens zo daar op dat huisje staan gezien joop die jood is en dan is er iets doorgekrast ook zoiets ja.

Ja dat betekent ja dan tekent maar dat betekent wel dat zodra ik thuis ben ik.

Raad daar wel bel want dat is dat is heel erg goed hoor de gemeenten die heeft een telefoonnummer waar je racistische leuzen van door.

Helder maar dan worden ze ook weggehaald maar het gebeurt wel.

En dit is natuurlijk een maar dan zie je in die ja een incident dat die zeggen met de neer.

Had tegen turken marokkanen vooral tegen natuurlijk.

En zien waarom hij denkt dat het komt.

Die jongen dat zal een jonge misschien geweest zijn of een meisje.

Ook het idee hebben dat ze anders zijn dan de andere inzichten misschien.

Boven verheven voelde en dan dat maar even op plannen niet nadenken in het meest gunstige geval niet bij nadenken als ze bij zouden kunnen nadenken zouden ze niet doen.

Oh.

Tussen de grijstinten van baan en daar in het verdwijnend contrast van de late schemering zoekt dierbaar duizend zelfportret gevangen in beeld en geluid.

Damokles een fotoreportage op de radio gemaakt door remi van der elzen bert bakker marga miltenburg.

En fotostudio damokles vanuit de donkere kamer nieuwslicht op mensen en gebeurtenissen deze week kijken naar de oorlog.

Volgens een studie gedaan met sofie dit alles.

Het is ik ben bezig met een uitzending op tien mei en die wilden wij dus gaan wijden aan de eerste oorlogsdag.

Nou je bent de eerste die het er niet op dat idee is gekomen in de.

't is 't is op de dag zelf en dat ik dat is een kans die mag je kan niet zomaar laten gaan en ook niet gezien de hoofdpersoon die we hebben.

Dat is een oud raadslid van rotterdam gemeente rotterdam en het is mevrouw en na een jaar of vijf zes geleden zat ze nog in de raad voor de cpn en ze was eigenlijk wel een held.

Kent raadslid in die tijd kende niet zo'n.

Communisten nog tegenwoordig.

Precies moet je maar ze is ook geen lid nu meer van de cpn nou ja wat is er nog van de cpn ook op het ogenblik niksen en ze is ja ze is een beetje een slachtoffer van die vernieuwing garage van een paar jaar geleden.

En dan is ze blij dat ze niet meer in zit nou overal de communisten bakzeil halen.

Oh dat is het ja misschien dat ze niet meer inzit maar ze vinden het niet leuk hoor dat dat het zo is maar daar één van de dingen waarover de kokers met world te praten maar het gaat in de eerste plaats over de oorlog en een en omdat ze is nu zeventig dus toen zij de oorlog uitbrak was zij echt eenentwintig na dus.

Echt bewust meegemaakt en dat dat natuurlijk wel de hoofdmoot.

Ja he en waar wonen ze toe.

Ze woonde in rotterdam zuid ja.

Nee zegt.

Het is een stukje verder.

Daar ik dacht dat nummer driehonderdvierenveertig maar dat weet ik niet helemaal zeker meer.

Daar hebben twee mensen zelfmoord.

Ik ben een eindje verder ook en toen ineens met een klap duidelijk wat het betekende om jood te zijn die mensen waar hielden de regie niet in het voordeel of op op de dag zelf en ja dat hoorde je dan tussen.

Alle dingen die ik toen heen kwamen ook nog tussendoor en ik geloof dat dat je dat ook al niet op één dag verwerken kan.

Temeer daar ja antisemitisme zeker van ons gezin niet maar ik denk over 't algemeen.

Bij arbeid is het niet was daar waren veel mensen die daar.

En dan werd er gezegd ja het cjo de naderhand heb je hier pas beseft dat nee nee.

Ik begreep het niet naderhand begreep het ook nog niet aan dat de duitsers in het begin.

Laat ik zeggen nou ja tamelijk normaal optraden terreur ja de terreur van het bombardement maar tien elf mei was er nog geen terreur tegen de burgerbevolking als ik eraan terugdenk hè.

Dan heb jij eigenlijk al de eerste dag van de oorlog een hal mensen.

Leven we meegemaakt dat dan want daar.

Daar was een kruidenierswinkel waar nu die maar nu de rijschool is en die heette en.

Ja de oorlog kwam voor ons onverwacht dus dat moest weet ik niet meer of het nou suiker was of zouden doet er ook niet toe dat was verder op de dag ook.

Tien en ik werd om hun boodschap stuurt en daar woonde een mevrouw en die noemden we die dag gewoon boodschappen doen nou daar was iets niet in huis en hij was open en 's middags is dat geweest.

En dan is het heel erg gek dat.

Ik was met een mevrouw die woonde daar en die noemde de stofdoek omdat ze altijd wat mij heel erg raar dan en die kwam ook even gauw gauw.

Boodschappen doen en dan is het heel erg gek als dan ineens de deur ook.

Gegooid en er staat ons een duitser met één of ander wapen en die zoek dan waarschijnlijk met nederlandse soldaten want kijk waalhaven was die kant uit en deed zijn ontzettend veel soldaten ook misschien wel door de brielselaan maar zeker door door wordt.

Voor vluchten op milaan op waalhaven en wij hebben hier geen duitsers zien vecht in de maar we hebben wel een scene vluchten want zelfs ja.

Wat zit je nou te binnen nou hier weer staan hier om de hoek tijdens een fietsenstalling weet ik niet of dit een nog is.

En en die stond voor een voor het raam boven in z'n woonhuis en daar werd ze ja daarnet opgeschoten reisde in z'n been geschoten en dat is allemaal op die ene.

Dag gebeurt dat weet je hoort het ook allemaal niet direct maar we stonden eigenlijk als 't.

Het klinkt gek maar we stonden na de oorlog te kijken.

Hoe oud ze was toen eenentwintig.

Ja daar om de hoek in die nis waar moet die en hij woonde daar waar dat ene raam zie je nog daar bijvoorbeeld bij de cafés ook een heel hoek uitgeschoten toen.

Maar ja dat is natuurlijk nou ook alweer vijftig jaar geleden de repareert.

Had je toen ook al een tram.

Maar dit was niet zoals het nou het waar de kinderen hoofdjes hier en daar geen meerderheid.

Tram daar heb ik ook nog wel een foto van denk ik maar dat was dat wel anders en dat was natuurlijk ook.

Niet zo druk met zoals nu dan zal d'r af.

Die is weg maar niet zo druk als te worden.

Nou kijk in de eerste plaats was de mobilisatie.

Dus wat je toen noemde me verloofde wat nu nog mijn huidige man is ie was al opgeroepen dat was al iets angstig iets vreemd dan verder waar de toch wat oefeningen verduistering zoals leningen en dat.

Daar moesten alle mensen dus hun ramen geblindeerd hadden wat laat natuurlijk nog niet geen zwart papieren maar dan moesten alle lichten uit en ja daar gingen wij de straat op.

Er was natuurlijk op zichzelf niet zo erg dat was een soort oefening.

Maar daar komt bij en dat is misschien ja dan toch niet genoeg door met hun werk veel worden bij ons thuis werd er tamelijk veel politiek gesproken en ook over wat er in duitsland gebeurde bovendien.

één van onze buren had een vluchteling een huis van driehonderdvijfentachtig nee driehonderd ja driehonderdvijfentachtig en een deel van de buren prachtig daar geld voor bij elkaar dat.

Die man is het leven tussen werd toch wel over die dingen gesproken christine ja dat weet ik niet of het een politieke vluchtelingen is geweest of een of een jood dat weet ik niet bovendien mijn moeder.

Die gaf altijd kleren en geld.

Voor vluchtelingen want dat was toch een particuliere aangelegenheid zo dat een heleboel joden bijvoorbeeld die over de grens vluchtten voor de oorlog als er geen.

Bestaansmiddelen hadden dan werden ze toch dikwijls de de nederlandse regering dat gewoon teruggestuurd en.

Dat was een hele slechte zaak dus alles wat er hulp luistert was particulier nou is het niet zo idealistisch geweest dat iedereen een vluchteling in huis had zo was dat natuurlijk niet.

Maar d'r werd toch wel geld gegeven misschien in kleine kring maar er werd wel wat geld gegeven.

Ook bij ons thuis je je wist dat het toch nou in duitsland heel wat meer aan de hand was.

Dan hier in de kranten stond me dus.

Die was gemobiliseerd en woudenberg het was wat was dat verdachten die die mij.

Ik weet nog heel goed dat de veertiende mei was dat was een dinsdag de zetel terug rekenen het was vlak voor de pinksteren slechtere pinksteren mooi weer.

Zelf ziek dat de bof.

Het lag met de kachel een paar dagen met een op bed.

En tien mei 's morgens of eigenlijk.

Hebben met vroege ochtenduren toen hoorden we schieten en toen zijn we naar.

Ja dat heb ik dan naderhand gelezen dat moet dan wel eens een beetje vier uur geweest en toen was het nog schemerig.

En dan is het natuurlijk heel erg vreemd gezicht als je daar bezaaid met puin ja.

Daar drie zevenentachtig tweede etage en heb je daarboven heb je een plasje en daar stonden wel nog een hem toe.

Aan de achterkant plaatje daar stonden we niet op hoor maar daartussen dan heb je het natuurlijk.

Van de hele familie naar de te kijken.

Nou.

Goed nu zijn wij tegenover ja 't is niks meer wat er toen was.

Nee het is helemaal veranderd daar was een kledingmagazijn.

Bervoets meer geloof niet eens bestaat dan hier was kerst tot honderdnegen.

Nou ja het was echt wel gezellige buurt om te werken je kinderen iedereen.

Daar hebben wij dat elke was daar waar voldoende mensen en een man en ik weet niet of ik dat zeggen mag gewoon het was echte eigenaren.

Noemde me altijd soepel omdat ie van die uitpuilende ogen had en dat zo'n duitsers dat wij wel eens tegen een zijde.

Het was net op een tot op een gegeven moment voor mij een tamelijk onverwachte in de februari dagen van negentien eenenveertig ik hier gearresteerd ben in deze zaak.

En.

De reden was dat heb ik me naderhand pas gerealiseerd dat was de dag van de februaristaking of de dagen van de februaristaking en ik heb schijnbaar heel erg lelijk gekeken naar een tram die voorbijrijdt waar de konden.

Of de bestuurder dan tussen twee van die lui van de groene revolutie stonden die die trams die werden toen allemaal beveiligd naderhand heb ik begrepen dat kwam omdat bij het gemeentehuis.

En ook bij het vervoerbedrijf in amsterdam daar is eigenlijk de stakingen begonnen.

Maar dat wist ik toen helemaal niet ben ik pakte dat was natuurlijk heel erg vreemd.

En je moet dan toch op de één of an die bekend zijn of niet opgepakt.

Ja dat is het enige dat weet ik niets nou nee want naderhand in de oorlog de kooi opgepakt hoort als je bij wijze van spreken hier fiets niet af wilde ik noem maar wat hè of wat me ook wel eens is gebeurd en dat is natuurlijk gewoon stom.

Maar als er een duitser voor je opstond in de tram dat ik dan zij daar ga ik niet zitten kijken ik heb dan geluk gaat misschien één of andere duitse soldaten die dacht ach laat me gaan.

Maar ze konden daarvoor oppakken jij leeft er toch niet in zo'n wereld.

Wil dus zeggen van daar ga ik niet zitten te zijn.

Ook heel demonstratief nog bijvoorbeeld mijn man komt terug uit de mobilisatie hè is was weer even gewoon rustig en ik weet niet wat voor een het is geweest toen zeiden we gingen altijd in het park dansen.

En toen zei dat nou laten we alsjeblieft ze is een beetje uit de ellende gaan laten we een keer gaan dansen.

We komen daar binnen en daar zitten gewoon nederlandse jongens stellen en.

Maar er zitten ook ontzettend veel duitsers tussen het beviel ons al niet.

Op dat moment realiseer je je helemaal niet dat daar duitsers kunnen zij het nog het idee van het was gezellig met annie van hetzelfde die zingt en het is gaat door zoals worden hoor was.

Kinderen gaan erg in en wat gebeurt er dans gewone man nog maar we gaan zitten en dan komt zo'n plakkende modder op me af en die zegt die buigt ie vraagt aan een mannetje is of die met mij mag dansen en ik zei het al zien meer duitsers.

Nou bekijken om ons heen en ja die knul wat terug.

En toen hebben wij de volgende dans zijn maar de zaal uit gedanst en hart park uitgelopen dat dat niet anders kost nou toen je al je kop kon kosten weet het niet maar als de wij hebben natuurlijk een paar van die van die extreme tussen gezeten en ja die bleef alsmaar naar ons kijken of branden mij naderhand.

Dat ze hier niet zo lichtvaardig dingen kon zeggen die voor de oorlog zei dat is ook een gewenningsproces.

Mmm.

Mmm.

Mmm.

Mmm.

Het lijkt wel of iedereen met die oorlog bezig is dan mag dan wel vijftig jaar geleden zijn maar je kan toch geen krant oppakken hoofd het is weer raak is juist omdat het vijftig jaar geleden.

Het is wel zo maar het is ook vijftig jaar geleden al heel lang geleden.

Ik vind bijvoorbeeld het is je eigen geschiedenis en ja mijn ouders bijvoorbeeld die hebben dat dan heel duidelijk meegemaakt ik zelf niet maar daar omdat ik wel heel erg in geïnteresseerd want als x.

Films en zo ik kijk echt van alles vindt het zo fascineren dan kun je zien hoe die mensen toen dachten dat ze wat ze hoe ze leefden en wat voor ja.

Als je mijn op die met nog altijd als ik m'n bord inlevert hebt de oorlog niet meegemaakt.

Die heb ik ook wel een paar keer gehoord ja dat is wel zo maar goed het dan dan neem je op de koop toe.

Iets heel anders hè die held die de waar we naartoe gaan de naam held gisteren niet echt rotterdam.

Want het is verlies is me wel eens verteld.

Betekent lief kind vindt zichzelf helemaal geen twee jaren.

Over straat maar aan zal nu toch wel ook.

En op ligt er lekker op z'n bootje.

Ja hij zou eigenlijk de rekeningen schrijven maar ja fantastisch mooi weer daar ook niet echt sneller hè die ook zit de lijkt niet hoe laten we rotterdam te zeggen.

Er nog twaalf nu in rotterdam zijn het is nu half twaalf in het teken dus bij de snelheid van honderd kilometer dat ruim op tijd zijn als het een beetje meezit op.

Te terug naar de.

Daar gaan nou gaan wat plekken af waar zij dus die belangrijk voor hem aan en dan praten we met en dan maken we fotos en.

Ik denk inmiddels zijn we weer terug en nuance maar we gaan dus nu niet eens waar ze woonde in oorlog en daarna gaan we naar de winkel waar ze heeft gewerkt dat is een.

Kopen leren en waarom heet dat geloof ik hè en dat duitsers een oorlog en is ook nog gearresteerd werd eenenveertig februari en die aan zeven van het verzet gezeten maar niet op dat moment.

Maar dat was toen allemaal nog in opkomst zijn later dus wel wat ze koerierswerk en zo gedaan.

Maar toen dus nog niet het was meer een kwestie van op de verkeerde manier de aandacht trekt geloof.

D'r stopte een auto zo'n zo'n groene auto en toen kwamen de twee van die hogere geen gewone militairen die kwamen binnen met een nederlandse politieagent.

En die zullen ze niet als tolk meegenomen en hebben dat dat geloof ik niet maar die moesten de namen en adressen en de beschuldiging was ik had duitsers beledigd.

En toen heb ik gezegd dat het.

Dat dat niet wist en toen zeiden ze ja ik had wat roepen en met ton uitgesteld zoals de tong uitgestoken.

Tegen die term nou als het maar iets gedaan heb ik het niet wordt gestoken dat weet ik nou vandaag ook nog wel.

Dus het zal wel op m'n gezicht hebben denk ik en toen zeiden ze dat ik en dat weet ik ook niet meer hoe laat dat ik op de park langskomen bij de sicherheitsdienst en toen heeft ie het politieagenten dat zag ik dat die met nummer verkeerd opschreef was dat toen nog op driehonderdzevenentachtig bij m'n ouders.

En die zei toen ze gingen die duitsers weg en hij bleef en toen zei die laat maar zo dan vergeten ze het misschien dat heeft nog wel gezegd.

Maar ze hebben het niet vergeten want.

Ik was hier nog en ik moest naar de park men eerst naar huis gegaan en nee nee ik ja en dat wilde ik helemaal niet maar ik vind dat achteraf toch idioot want ja ik had ook de benen kunnen nemen.

Waren er toen nog geen onderduikadressen hoor.

En weer maar en dat ben ik naar de parklaan gegaan vader is meegegaan die is halsoverkop van de mocht er niet bij heeft daar wel mobil wachten maar is moet binnengeweest.

En toen werd ik alsmaar verhoord op het feit dat de duitsers had beledigd en daar leg ik wel een beetje verband misschien met wat voorheen is gebeurd dat er al eerder klachten geweest weet ik dat gewoon en moet ja en ik heb.

Maar het blijven ontkennen en toen vroegen ze of of er vlugschriften of iets over die had gezien of die had dat had ik echt niet dus daar kon het ontkennen en of cheffin was in die zaak.

Ja dat was ik en ja dat toch ter verantwoording had had ik ook en dat dat niet meer mag gebeuren dat nederlandse nee.

En inderdaad.

En toen naderhand op het eind de dag erna zat wel afgelopen zijn.

Toen niks meer met me gebeurd dat bij me ondervraagd maar ja en toen kwam d'r een heel stel binnen en toen zeiden ze dat ze het zouden leren dat duitsers beledigen en toen hebben ze me ja van de ene naar de andere.

Gejonast eigenlijk geduurd en nou toen voelde ik me zo vreselijk beledigd en ik was ook wel bang.

Ik was wel bang.

Stonden gewoon in een kring.

En ik was natuurlijk nog tamelijk jong nou ja in twee winnen.

Ja toen doen we het heb niet gehuild ik ben ik nou nog trots op.

En toen mocht ik toch weer gaan maar wel met de waarschuwing dat dat nog eens een keer als het nog eens een keer zou gebeuren.

D'r dan andere dingen met zouden ja dan kun je je voorstellen dat je daarna een spannende tijd hebt.

Hier ben ik in de oorlog dus toen pas getrouwd ze was komen wonen en.

Dat was hier liggen griezelig want daar werd het gebombardeerd door de engelse omdat je natuurlijk toch de in een havengebied zit en d'r werd ontzettend veel brand bommen gegooid tussen ze waren eigenlijk altijd zoeken ook naar hun.

Het werd ook afgesloten het eiland als gebombardeerd werd.

De woonde hier op de.

Ook de burgemeester hofman straat woonden nou hier in de hele wijk woonden ook wel tamelijk veel joodse mensen die waren natuurlijk uit de stad weggebombardeerd en warenhuis was en altijd mensen ingetrokken.

En hoe kom ik daar nou op toen begin tweeënveertig mensen zich moesten melden in.

Soms ook al gingen naar het andere.

Toen werd ik door m'n buurman dat was een groentewinkel zie je dat het nummer negen dat winkeltje is dan ook niet meer die zei toen mevrouw de vos die mensen die gaan weg en alles op de bon wil je met mij en met nog een paar vrouwen uit de straat.

Je bonnen afstaan en won op gaan halen zodat ze toch wat te eten hebben nou dat heb ik gedaan heb ik met een paar vrouwen en we hebben heel wat bonnen en wat eten gekregen dan moet je nagaan.

Als je je dat naderhand realiseert dan loop je nog met een verschrikkelijk schuldgevoel rond want heb je eigenlijk al wist je niet dat het zo erg wordt mensen met een extra pakje brood en met wat extra vaart.

Eigenlijk naar westerbork en dan nog verder gestuurd.

Dan is de topman les voor je leven dat je de dingen niet meer zomaar oppervlakkig bekijkt van wat gaat er gebeuren dat je dieper door moet denken van wat er kan gebeuren en dat je nooit meer naïef moet zijn.

Die komt dan ook die enorme politieke activiteit vandaan ik heb me vorige.

Nou m'n dingen die toen gebeurd zijn die zullen we nooit meer gebeuren wil gek klinkt dat maar ik zal alles proberen om om dit niet meer over ons te laten komen dat heeft er wel mee te maken.

We staan met de vier en nou heel veel buitenlandse kinderen de dan ben je dus ook mee bezig.

Ja nou niet met kinderen meer met volwassenen denk ik met de kinderen zijdelings omdat ik werk dan bij ik zit in het bestuur van de rotterdamse anti discriminatie raad radar afgekort onder een mooie naam.

En ja dan krijg je weer met discriminatie.

Te maken en met racisme is misschien een te groot woord het heeft er wel mee te maken kom je weer je weer geconfronteerd met de mensen die zich verheven voelen boven andere mensen.

En wat ik heb erge vindt in vergelijking met vijftig jaar terug.

Voor zover ik het allemaal kan beoordelen.

Kan je niet zeggen dat de massa van de arbeidersbeweging sympathie voor de nsb nu kun je ook nog niet zeggen dat de massa van de van de arbeidersbeweging racistisch of discriminerend is maar als je zo eens goed nadenkt dat in.

Bepaalde buurten tot weer een hoog percentage stemmen worden uitgebracht op racist en dan is er een verschil.

En dat benauwt me een beetje.

Bovendien hebben ze nu geen pakje aan en ik zal niet zeggen dat iedereen die op de centrumdemocraten centrumpartij voor gestemd dat dat een racistisch maar ik zeg ook niet dat het allemaal mensen zijn die uit ontevredenheid hebben gestuurd dat is me te eenvoudig daar kon je misschien.

Zes jaar geleden nog wel zeggen er acht jaar geleden maar nou weet je.

Donders goed als je een janmaat.

Wat voor de tv ziet dat geen lieve jongens en dan weet je dat er meer achter steekt ook internationale verbindingen.

Met racisten.

En dan weet je dus als kiezers als je op zijn stem stemt al doe je het dan uit kwaadheid omdat ook de politiek laat ik zeggen verstek laten gaan.

Dat je toch dondersgoed weet dat daar nog wat verder aan vastzit herfst heb dan alleen maar.

Ontevreden stemt tegelijkertijd in mee.

Eens bent dat zo'n janmaat staat uit te kotsen voor de tv.

Mmm.

Mmm.

Mmm.

De dag erop met sofie ik bel je even want het wordt hier later dus ik ben wel verbaasd dat je aanwezig bent want ik dacht dat je nog wel eens dobberen.

Een beetje rekeningen schrijven dat blijft zo he nou het is wel een een leuk met is gelijk van je en jou en ze is al zeventig maar dat geef je de niet nou zo.

Is raadslid geweest maar nou ze is nu dus heel erg bezig met de anti racisme clubs en met die herdenkingen situeren weer in een comite voor hun vredes- manifestatie van de gemeente rotterdam.

En op de één of andere manier zie je dat vaker dat die mensen die druk bezig waren toen ze nog werkte dat dat er blijft gewoon maar doorgaan hè.

Nee nee.

Nee we hebben niet alleen over de oorlog had nee nee bettini wilde sowieso met haar ook praten over wat er nu met het communisme gebeurt in het oostblok en en met de gemeenteraadsverkiezingen nou dat de centrumdemocraten weer over binnengekomen zijn.

Ja en het wat dan ook nog de bijkomt is het communisme heeft op dit moment eigenlijk afgedaan is eigenlijk gewoon heel triest voor die mensen.

Vooral ook omdat ze in die tijd vlak na de oorlog zich ontzettend strijdbaar hebben gemaakt in anti fascistisch opgesteld maar ja dat weet ze gewoon niet in dank afgenomen nee nou je je had toen echt een hetze tegen de communisten.

Als ze in de gemeenteraad het woord voerde dan liep de zaal gewoon leeg dat soort dingen.

Mij en mijn man kwam terug en toen zei ik ik weet niet of we het goed vindt ja of nee maar ik ben bij de communisten.

Nou pech gehad want dat wil ik ook al heel lang gestemd maar de ja.

Nou ik vind ook dat de communisten in de in de oorlog de beste rol hebben gespeeld naast en dat moet ik eerlijkheidshalve zeggen ook andere met principes andere partijen met mensen hè bijzonder christelijke mensen die hebben dat ook gedaan.

Maar jammergenoeg als partij de sdp niet.

Daar hoor je niks meer van dat was geen alternatief voor mensen zoals jullie o nee o nee nee.

Aan de offers kun je het afmeten aan de wet ons altijd na de oorlog verteld en dat is natuurlijk ook nog een moeilijk voor ons geweest voor de jongeren van toen dat er zo'n zestig procent van het kader is omgekomen in de.

Dan begin je enthousiast.

En dan moet je nog ontzettend veel dieren en het is eigenlijk een hele vernieuwde en verjongde partij toen geweest wel met mensen die er nog waren er mensen die terugkwamen uit de kampen maar.

Ook een periode en dat realiseer je je naderhand pas dat je als jongere verschrikkelijk opkeek naar die mensen die in een kamp hadden gezeten want we hadden toch meer gedaan en jij dat bracht met zich mee dat je ook ten opzichte van sommige mensen zeer kritiekloos stemt.

Hoe gek dat klinkt.

Want die houden toch hun leven geofferd.

En jij toch maar op het rekkelijke vunzig afgekomen en ik geloof dat dat ook voor de ontwikkeling in de in de cpn de naoorlogse cpn.

Althans zoals ik het zelf gevoeld dat ook wel funest is geweest dat je.

In het begin zeker vierkant achter de sovjet unie aan wolde natuurlijk alles wat ze deden.

Een aantal jaren zeker en.

Daar wat kritiek op wordt dan kwamen ze niet zoveel miljoen doden hè.

En nou ja ik ben van tot op de dag van vandaag ben ik er nog van overtuigd als de sovjet unie er niet was geweest en niet zo had gevochten dan weet ik niet waar we nog onder hadden gezeten maar wat gordon was sprak je toch recht.

Tot zesenvijftig toe.

Een van jullie zo knetemann ja zelfs tot in de raad alle gemeenteraad.

Vanaf september negentien eenenvijftig zat in de gemeenteraad.

Het was de koude oorlog al begonnen dat merkte je die werd we zaten niet in de commissies.

Mochten we niet en dat is natuurlijk bespottelijk want je was geen volwaardig gemeenteraadslid.

En dat kwam omdat hij in achtenveertig was er iets in praag gebeurt want alle zet in nederland ook afgemeten aan de internationale gebeurtenissen de communisten die waren meelopers van moskou en.

Maar ja dat was natuurlijk zeer makkelijk om je zo vanaf te maken van een diepgaande discussie van wat is nou het communisme.

Het kwam er nooit je wet ja eigenlijk als partij.

Toen geïsoleerd.

Want ja dat mag helemaal niet zeggen maar het is eigenlijk hetzelfde wat nu met de cd.

Nou kijk als er nu argumenten zijn om te zeggen van de isoleerde ze dan wordt het dikwijls bijgehaald we hebben de fout gemaakt dat met de communisten te doen want daar is naderhand is starten.

Toen heb ik ook wel in andere kringen fout gevonden hè niet alleen bij ons maar dat ze dat bespottelijk vond en maar de dat die overeenkomst is natuurlijk helemaal niet want de communisten waren de zelfs de anti fascisten en het woord fascist forse janmaat.

Dat is misschien wat zwaarder vastzitten is wel wat anders dan een racist maar daar kun je in het niet met elkaar vergelijken niettegenstaande ikzelf persoonlijk niet persoonlijk want ik zit ook in zo'n groep burgers tegen antisemitisme.

Wij van mening zijn benoeming die lui maar wel in de commissies.

Ja gaat de discussie met aan durft discussie me aan kijk dat isoleren.

Wat er is gebeurd dat heeft.

Geen duvel verholpen.

Ze zijn in rotterdam van tienduizend en vijftien duizend stemmen gegaan halen ze de.

Stemmen ook uit deze wijk in kijk naar het plein enci alleen maar donkere kinderen bijna alles nee kijken in deze wijken.

Het is waar veel turks en marokkaans maar hier zijn het er heel wat af maar een dure wonen daar is het laagste opkomst de percentage daar zijn de mensen niet gaan stemmen want dat is ook een.

Teken van ontevredenheid hem niet te gaan stemmen maar ik woon zelf in weliswaar oude wijk.

D'r wonen praktisch geen turken en marokkanen of surinamers toch gisteren in onze wijk voor acht komma twee procent op die racistische partij gestemd nee dat verwacht je niet en dat komt.

Denk ik omdat ja mensen zijn.

In voor die argumenten en ik zie die cpn die cd wel als een groot gevaar maar niet als het grootste gevaar het grootste gevaar is als je de ingaat.

Ja ze is terwijl wij zitten.

Het niod naar binnen hetzelfde gebouw is hè.

Ja schaap en.

En daar beneden moest ik zijn in de zeventien elkaar nog nooit op gelet.

Dat nummer één ras dat eerst uit want dit is het eerste huis hè want verder loopt.

Nou ik heb ik je al verteld.

Dat heeft niet.

Andere mensen duizenden mensen zullen veel ergere dingen mee hebben gemaakt maar dat laat je toch je hele leven niet los ik bedoel ik heb een man die nee die heeft me ik kwaad gedaan hè en dat je dan zomaar de vreemde dat dat ie het lef hebben om je aan te raken.

Ik bedoel ik vind ik op zich.

Zal wel erg naar zo ontzettend diep door gekletst.

Maar het heeft wel mee maar leven bepaald geloof ik als me niet overkomen als weet ik niet maar misschien was dit net de druppel die de emmer.

Voorlopig ziet men toch is een oorlog.

Iedere dag woedend en het is zon gekke gewaarwording dat er dan van die marcherende waardoor je straat lopen en en dat gas gareel en dat ze overal zijn.

Dat is heel gek.

Dat is heel wat anders dan zat er buitenlanders door je straat lopen werd er echt als indringer gezien en en dat ze in de winkels.

Staan en dat ze in de tram staan en ja dan maakt ie iedere a tom en en ook zoiets van onmacht hier al wat.

Het gekke is te hebben een is het wel eens over hè we hebben nooit getwijfeld dat over zou gaan werden nooit gedacht dat blijft en dat kan je natuurlijk niet verklaren.

Daar kan je niet verklaren maar we hebben nooit gedacht van dat kan tien jaar duren of zoveel jaar duren nee ze hebben gedacht dat gaat dat gaat weg.

Stel je voor dat je allemaal eenheidsworst was een saaie wereld zijn en bij een heel ingewikkelde vraagstukken dat iedereen daar maar ja en amen op zou zeggen.

Moet het niet een beetje eenheidsworst nu alle communisten aan het verdwijnen zijn.

Ja maar kijk daar heb ik niet meer hartzeer van dan dat ik een leedvermaak over had ik ook niet verwacht zei weet je waarom.

Om dat met alle fouten en gebreken hè die een communistische partij en die ik ook gemaakt hebt als lid van die partij het altijd zo was dat dat ze het samen met andere groepen dat dat het voor de mens op na.

Maar dat was wat en wat is er nu een beetje parlementarisme is er en het is goed dat een parlement is en het is goed dat mensen in het parlement zitten die laat ik zeggen dan linkser zijn dan de andere.

Maar daar alleen red je het niet mee gebrek is op het ogenblik dat die bestuur of het nou gemeentebesturen staan mijlenver van de bevolking verwijderd in m'n bijvoorbeeld verbaasd over.

En marian sint die zegt na deze verkiezingen jaar en meerdere meer partijleider marianne sint heb ik het goed onthouden zegt ja dan moeten de mensen meer gaan vertellen van wat we willen dat hoeft niet.

Ze moeten naar de mensen gaan en ze moeten naar ze luisteren.

Dat is heel wat anders en dat je dan niet alles kan bereiken wat de mensen willen dat is weer punt twee maar je kan niet zonder de mensen doen één kan de mensen ook niet tegen hun wil gelukkig maken met allerlei plannen.

Ja maar dat is nou iets waarvan ik denk dat dat de communisten dat wel kunt aanwrijven dat ze dat graag wilde de mensen duidelijk maken op hun manier.

Het is misschien in zekere zin hebben de communisten altijd geprobeerd de mensen bewust te maken van hun eigen bestaansrecht.

En ook om voor hun rechten op te komen en objectief gezien.

Is het zo dat het communisme is nu een vies woord geworden hè er wordt nergens meer over gesproken alleen over wat de communisten fout hebben gedaan dan dat ze wat fout hebben gedaan dat is een ding wat zeker is als ze dan nog minister wil noemen en dat is misschien ook wel het gevaar van de macht.

Mmm.

Mmm als vinden het aardigst.

Dit is voor de mede door de omgeving dat werkt ook bij de staat.

Het ze nog enig mensen leuk dat is zo maar ik moet je zeggen dat ja.

Het is een beetje dat zij vroeger dus heel erg streng kon overkomen maar dat was een beetje van mensen die ja die hadden toch niet zoveel contacten met de pers en zo.

Dat was het eigenlijk mee te maar.

Maar zij kwam dan wel eens leuk uit de hoek en dan kwam ze dus toch wel in de krant.

Dus kon heel heel aardige mensen zijn zeker de veranderde tijden.

Ja dat denk ik eigenlijk ook wel want ik denk dat ze natuurlijk niet echt anders is anders dan vroeger was maar om haar heen is de wereld wel veranderd zien en ik moest eraan denken toen afgelopen februari die een overlijdensadvertentie van iemand met wie zij in de raad heeft gezeten.

Cor van der zande is een vrij bekend iemand in de rotterdamse haven.

Geweest en ik sprak tekorten na en toen vertelde ze me dus dat zij als enige op zijn crematie had gesproken op zijn verzoek.

Ook die van de dit is volgens mij mijn kijkt liever.

Een sleepboot machinist liep altijd voorop bij de acties en zo stakingen maar dat dat was dus ook niet iemand die heel erg vrolijk geen kerk als je d'r als journalist aan maar ik vond het toch een aardige vent hoor dan toen was dat hij dood was kwam het bij mij ook eigenlijk allerlei herinneringen op.

Vooral aan de havenstaking van negenenzeventig zijn hele harde bittere stakingen en want die weet dus niet gesteund door de bonden.

En ik hoorde dus van hulten de voorstad ja de mensen uit de cpn uit die dagen dat die.

En die zijn geen van allen eigenlijk nog lid van de cpn die juist bezig waren om weer een soort reünie te organiseren om elkaar nog eens te zien.

We zien mekaar dus eigenlijk.

Is organisaties zijn ja dan en je bent wat ouder ja wat moet je dan nog voor de meesten was het ook een hele bittere pil hoor dat de cpn de cpn die nieuw was en dat ik ook het gevoel kregen van nou wij zijn niet meer nodig.

Ik ben er letterlijk ziek van geweest echt ziek en hebben we toevallig heel vooruitstrevende dokter die zei ze moeten scholen van zich afzet denk ik was ziek en hebben we ook een paar maanden helemaal niks kunnen doen.

Een met anderen hebben het weer op een andere manier van werken en ze zit al een heel leven in.

En toch niet naleven waar ik spijt van heb anderen ook niet die hebben daar geen spijt van die eens spijt van dat het zo gegaan is ja trekt ontstond er veel en we hebben niet ambtelijk ook bedankt.

Dat hebben we niet gedaan we hebben het ook niet met elkaar afgesproken het was afgelopen ja ik heb ook.

Twintig februari negentien vierentachtig bedankt denk misschien gaat er een lichtje branden maar zelfs vijfentwintig februari was niet genoeg.

Een beetje verbitterd nu meerdere maar toen wel.

En dan word je opgebeld van mogen we nog eens met je praten zegt kom maar maar die moeten nog komen.

En wij niet alleen bij mij niet ook wel maar niet is zelfs een periode geweest dat het nog wel lid was en mensen al ging er lopen mensen die d'r gewicht in goud.

Heeft waren dat er gezegd werd de partij zuivert zichzelf en dat is ook één van de redenen geweest dat ik ik ik kon er niet mee werk.

Ik moest wel ik heb volgehouden met raadswerk maar dat ik dacht nee.

Er wordt niet met mij.

Terwijl ik gewoon in mijn idee vertelt ze altijd even en kort ook en met kort op nog andere dat blijkt wel want al diegenen die na z'n crematie komen hè die komen ergens voor.

Om elkaar weer te zien en dus voor die tijd was daar een gesprek met de.

Anneke dat is dan de vrouw een vlek van healthy willen weer eens met een aantal mensen bij elkaar komen zomaar zichzelf praten en van wie doet weer wat of wie doet nog wat een nou je kent dat wel eens leuk ook op verzoek van cor want ze was 'm tegengekomen.

En dat het ook gevraagd maar het was te laat.

Wist u toen al ik weet niet waar je aan is gestorven o dus het is plotseling.

Ja hij had al een lichte hartinfarct al een paar jaar geleden gaat hebben we tussendoor en alles gezien toen heeft ie in en beroerten gaat en daar ging ze gezichtsvermogen ontzet.

De achteruit en nou hij zal geëindigd zijn in in een rolstoel of zo en toen heeft ze nog een heleboel samen met z'n vrouw geregeld voor dat die overleed.

Maar onder die ronde.

Dat heb je ook gedaan toch.

Begonnen met te zeggen dat ik yes staat op verzoek van goor en dat zijn bedoeling was steun te geven aan zijn vrouw en zijn familie.

En nee en dan ben ik begonnen met te zeggen dat.

Dat is een welbesteed leven is geweest in de moeders leven en dat die ze leven ook niet de makkelijkste weg gekozen omdat zijn overtuiging was dat er in de maatschappij waarin we leven er vele zijn die denken dat hun doel hun middelen heiligt en daardoor niet willen beseffen of zien.

Dat anderen er onrecht wordt aangedaan dan heb gezegd.

Met zijn levensovertuiging botste hij dikwijls tegen hen die die die overtuiging bestreden het is wel zeker dat hij respect was voor deze man omdat er altijd respect is voor mensen die tegen de stroom oproeien en minder voor hen die met de stroom mee drijven.

We houden deze man met karakter bij ons zoiets ja en dat heb ik verteld gewoner dat er veel fotos zijn en die van genomen zijn zonder dat hij het wist en dat ik altijd dacht.

Aan de beeldhouwer mari andriessen die de dokwerker heeft gemaakt dat is ook voor mij dan en ook voor hem waar staat het monument dat uitdrukt tot hier en niet verder.

Dan heb ik gezegd dat je voor z'n leven niet als een monument op een sokkel kunnen zetten maar dat daarom geen minder monument is geweest dat we blij zijn geweest dat we hebben gekend dat hier waardig heeft geleefd.

En dat hij dat ook kon doen omdat zijn vrouw om altijd te steunen dat is zwaar heeft hem altijd gesteund.

Ja dan heb ik wat wat hij altijd tegen mij zei dat de waardering en liefde voor zijn vrouw zou hij nooit in romantische worden uitgedrukt hebben maar hij zei altijd kom op we gaan naar huis ik ga met m'n benen weer eens bij al onder de tafel steekt.

En dat was dan zij liefdesverklaring nou dan nog iets tegen de.

Gek is zo zo voor te lezen en ik heb uit m'n hoofd en hij wilde geen geen bloemen.

Maar hij is toch van mij in rode roos schrapt.