Damokles

Nul nul nul drie twee nul twee vijf zeven vier nul nul.

Geen enkele levensbeschrijving hoe kort en informatief ook acht ik van belang voor de lezers als het werk niet voldoende voor zichzelf spreekt tempi gelukkig laatste vanavond haar eigen werk spreken hanny michaelis.

Ruggelings uitgestrekt met je voeten in het heden en je hoofd gekoppeld aan een onachterhaalbaar ver verleden is het geen wonder dat je iedere nacht van spanning dreigt te breken.

Maar dat je elke dag opnieuw de kracht vindt om overeind en uit je bed te komen vervult me met.

Oh.

Tussen de grijstinten van de werkelijkheid in het verdwijnend contrast van de late schemering zoekt de waarheid naar haar zelfportret gevangen in beeld en geluid een dame.

Les roses.

Een nieuwslicht op mensen en gebeurtenissen.

Oh.

Onkruid van de twijfel.

Ja.

Of meer.

Mmm.

Mmm.

Mmm herinneringen ja ieder huis waar je lang woont daar heb je herinneringen aan maar we leven was eigenlijk al om zo te zeggen achter de rug toen ik hier kwam wonen ik was begin ik was eenenvijftig dus.

Na een vrij bewogen leven gehad en ik vond het wel mooi die doe ik heel hard gewerkt en ik heb zin om nou eens tijd voor mezelf aan die eenenvijftig toen heb ik een toen ben ik pas heel hard gaan werken dat is natuurlijk ook waar is.

Het is natuurlijk niet met de vut werd toen kwam ik in in in het de vereniging voor letterkundigen het netbestuur beroepsvereniging.

Dus daar heb je handen vol aan zeker aan een secretariaat functie dan moet je dan komt bijna al het werk op jou neer.

Nou dat heeft dus tien jaar geduurd en voor de rest van de tijd ik werkte dus zogenaamd halve dagen op het stadhuis en dat was in het kunstbeleid.

Daar had ik ook m'n handen vol met werken in iedereen weet beter halve dagen werkt dan is het heel vaak zo dat je er zwaar overheen komt maar je salaris blijft gehalveerd.

Nou daar heb ik geen spijt van maar ik had toen zo hard gewerkt dat toen ik dus met vut ging toen ik had tien jaar eigenlijk nergens tijd vormen voor mezelf.

In de kamer staat natuurlijk voor boeken en ook heel veel muziek grote platencollectie ja heb ik ook ja de meesten zullen overigens tweedehands gekocht door luther straat daar kom ik geloof ik ook al veertig jaar.

Heidenen heb ik dus ontzettend veel van die vind ik erg onderschat dat vind ik verrukkelijke muziek ook de kamermuziek maar ook beethoven mozart.

Wat soepbord niet zo erg veel wel liederen en ja verder de van het moderne muziek kijk eens schönberg en consorten die kunnen maar echt gestolen worden hoor ik heb het echt geprobeerd maar.

Ik verveel me door een ongeluk bij ik verveel me gewoon even irritante muziek en ik vind het vervelend en de enige moderne componist waar ik echt van hou is bartók en daar hou ik echt heel veel van daar heb ik dus ook bijna alles van.

En ik heb wat strawinsky waar ik ook niet stapelgek op bij noemen.

Heeft u dat nou van huis uit meegekregen.

Ja m'n vader speelde heel goed piano en ik heb dus als kind nooit anders dan muziek gehoord ik denk als baby al hoor ik herinner me niet dat ik anders dan bij pianomuziek in sliep ik had er ook geen last van ik was het gewend.

Maar ik luisterde niet toe als kind.

Dat begon pas toen ik een jaar of veertien vijftien was terwijl ik al les had van m'n vader wat niet zo verstandig is maar mijn vader was ook niet geschikt om les te geven die dacht dat ik net zo'n talent was als hij misschien nog wel groter want dat was ik dus niet maar mijn vader had een heel groot talent maar die durft er niet op te treden.

Het wel vaker voorkomt.

En hij hoopte natuurlijk dat ik zijn talent zou hebben en dan ook nog kon optreden.

Moraal die hoop heeft u al heel snel laten varen hoor.

Hij heeft me wel lesgegeven tot zei me te toen ik zou eigenlijk toen ik van school kwam toen ik het eindexamen gedaan toen begon het beter te gaan maar ja toen was meteen naar de toen was het al oorlog en.

Toen was nederland al bezet nou ja in een paar jaar later was het een hele gezinnen uit elkaar gerukt.

Het tragische verhaal natuurlijk veel ouders in de oorlog verloren in de enige niet en dus zijn er mensen die veel hebben dan ik.

Het ik kan het niet verkroppen je kunt het niet verkopen dat je dat dat je ouders zijn die ze dat gedaan hebben maar medelijden met mezelf heb ik niet ja het was natuurlijk niet leuk maar.

Ja het was niet leuk maar wat andere mensen naar andere joden hebben meegemaakt dat was nog wel heel wat anders dan niet leuk hè of zo ze werden vermoord in de kampen of ze kwamen terug en werden hier niet goed behandeld ook nog een bepaald niet met open armen ontvangen.

Zeker niet door de regering.

En wie ja wie de kampen van binnen had gezien die had ook niet te lachen grote god dat raak je natuurlijk niet meer kwijt dan dat is ook een geluk geweest dat ik die dans ontsprongen ben doordat zulke rechtschapen mensen maar ik ik kwam dus ja.

Niet door ja door min of meer door toeval in aanraking met iemand die bleek dus een belangrijke rol in de illegaliteit en maar dat wist ik niet maar die heeft gezegd het was vlak voordat ik een oproep kreeg in het begin kreeg je nog oproepen.

Later werden ze gewoon uit huis gehaald maar ik had het geluk.

Dat ik bij de eerste woorden die kregen nog een kaart dan eet je drie dagen speling voordat je moest melden aan de hollandse schouwburg en die man zei tegen mij als dat gebeurt en dat was een paar weken daarvoor hoorde ik bij maar kom je meteen hiernaartoe onmiddellijk en je doet zus en je doet zo.

En je kon ja je mag in die drie dagen mag je thuis je koffer pakken en dan ga je weg en dan kom je die in de tour dan zal ik je wel verder te brengen en dat is gegaan een gelukt op diezelfde dag die boer beroemde derde dag.

Was ik al weg bij die was ik dus bij andere mensen die mij dezelfde dag dat daarbuiten amsterdam hebben gebracht bij een adres.

En toen waren uw ouders die waren al weg.

Nee mijn ouders die waren nog thuis maar die zijn dus een half jaar later goed half jaar later opgehaald die konden nergens heen konden ook niet betalen en waren dus niet zoals ik jong want kijk je jong bent dan kun je werken.

Maar daar geen cent om te betalen maar ik kon werken.

Als dienstmeisje en dan werd je nog wel eens in huis genomen en ik moet zeggen dat ik het reuzel getroffen allemaal gereformeerde mensen.

Maar allemaal ontzettend rechtschapen ik heb nooit ergens bang hoeven te zijn van zo'n zet hem op straat hoewel ik heus zo makkelijk en die was want je moet je ook aanpassen natuurlijk en zo snotneus die net van het gymnasium komt die heel wat denkt en komt daarbij bij.

Totaal ander soort mensen.

En moet daar nou vooruit moest flink aanpakken.

Het was niet zo dat uitgebuit ben nooit nergens maar ja natuurlijk wel hard werken.

Had u enig besef van wat we wat er boven uw hoofd hing.

Ja en nee die ik was negentien.

En ik had zelfs de neiging om maar te gaan maar mijn moeder was dus die begreep het wel wat er zou gaan gebeuren de meeste joden wisten het ook hoor en de en in veel niet joden wisten het ook maar.

Nou ja het was makkelijker om te doen of het jaar dan zei ze de jo nou ja ze moeten daar werkte nou dat is niet zo erg zeker met u acht of joden wijken nooit hij ook zo'n idioot vooroordeel waarna de jodenbuurt te gaan bijvoorbeeld om te zien hoe ze werkt.

Voor weinig geld maar ja ikzelf was ook ik wou het ook liever die weten het is natuurlijk een afschuwelijk dat is haast ondraaglijk maar mijn moeder heeft er voor mijn moeder gaat geen rusten.

Die heeft ervoor gezorgd dat ik onderdoken zelf zeggen ze dus niet ondergedoken dat konden ze niet en mijn vader was daar geen man voor mijn moeder is meegegaan en ze zijn meteen vergast zijn niet eens ingeschreven in auschwitz daar ben ik later dus jaren later ben ik erachter gekomen.

Dat ze niet eens in een ja ze zijn het maar meteen de gaskamer in gescheiden ook allemaal zo vreselijk.

Ik weet zelfs niet of ze uit de trein zijn gekomen aangezien die ingeschreven zijn kan niemand mij dat vertellen hè maar ja ze hoorde bij die grote massa mensen die aankwamen ondervoed te oud om te werken broodmager die gingen meteen.

Links rechts de gaskamer zogenaamd kregen ze de handdoek een stukje zeep en dat ze dus stonden ze moesten spionnen en dan werden ze gewoon vergast levend.

Mmm heeft u nog contact met ze gehad toen ze weggehaald werden heeft is een.

'k heb nou ik ben nee ik ben wel ik ben in juli tweeënveertig ondergedoken en toen heb ik drie maanden in zeist gezeten op drie verschillende adressen het was niet zo makkelijk om je ter plaatse en daar was ik ook geen dienstmeisje daar was.

Iedereen dan bereid om een maand in huis nemen dan moesten ze moest iets heel voorzichtig zijn dat is goed gegaan en toen werd ik in amsterdam geplaatst en daar was ik dus wel dienstmeisje maar toen mocht ie.

Dus een dag naar huis voor een weekend zelfs naar huis mag is het was een dag na de kerstdagen met twee dagen naar huis geweest zo het dat mocht dan en dat was het afscheid voorgoed.

En ik heb dus nog wel we hebben nog wel met elkaar gecorrespondeerd toen ik in hoofddorp.

Zat en zijn nog in amsterdam thuis te hebben nog verschillende brieven gewisseld tot in maart dus toen kwamen er nog twee brieven die hadden ze in westerbork geschreven maar daar hebben ze met elf dagen gezeten en toen gingen meteen op transport eigenlijk.

En kon u iets opmaken uit hun.

Jawel want ik kreeg die brief door een ik kreeg die brief daar in hoofddorp dat was een briefje van een één van die studenten die die het gereformeerde die zaten de lso lkp die grote verzetsorganisatie dat waren bijna allemaal belijdende christenen.

Protestanten en de zaten blijkbaar dus toch ze wisten dat mijn ouders weg en ze hebben er toch om dat kamp in gezworven natuurlijk wel vaker deden en daar werden d'r op dan wist dus dat ze brieven naar buiten konden gooien het heeft mijn moeder dus ook gedaan heeft een brief geschreven m'n vader heeft ook geschreven.

En die is naar buiten gesmokkeld en die jongen die stuurde mij die twee brieven met een heel lullig briefje daarbij van drie regels ja wat moest die zeggen helaas zijn die komen die brieven uit westerbork nou ja toen wist ik het wel.

Maar met de onze benedenbuurvrouw kopvrouw van goud daar benedenbuurvrouw van mijn ouders die heb ik dus gesproken na de oorlog meteen door dat men zoal norit vertellen hoe het gegaan is dat moet vreselijk geweest zijn dat waren het.

Barry uit brieven van wij zitten hier in westerbork en dat werkt maar dan wel meegedeeld dat mijn ouders maar heel optimistisch van 't is hier best uit te houden ja dat zeven zo voor mij natuurlijk.

Het was natuurlijk vergeleken bij de reis die ze gemaakt hebben want dieren reis was verstreken was maar door door stond de kampen die bij de poolse grens zonder verwarming opeengepakt allemaal verschrikkelijke dingen een nauwelijks te vrezen.

D'r niks te drinken drie dagen duurde dat maar.

Is er nog niet in ze hoopt u misschien waar mijn moeder die wisten het allemaal wel hoor die zag het somber in m'n vader was die fout niet zien.

Een heel goed kan voorstellen is veel joden wilden het niet geloven.

Maar ja.

Het werd hoe langer hoe systematischer ik was het begin van de systematische deportaties.

De eerste groep staat aan het begin en toen deden ze dat dan nog maar later werden de huizen gronden uitgekamd en daar deden ook nederlandse politieagent aan in nederlandse tramconducteurs reden de boel naar naar naar de hollandse schouwburg het was allemaal vreselijk hoor.

En dan je later daar ben ik wel kwaad om geweest in je later op de borst staat na de oorlog dat je zo veel gedaan hebt.

Die februaristaking dat was natuurlijk wel heel moedig en je heeft maar twee dagen geduurd en die heeft niets verhinderd die was in februari eenenveertig.

En een goed jaar later begon de systematische deportaties daarvoor waren d'r als straf deportaties van joden worden zogenaamd straf maar dat was dat nog te hooi en te gras maar dat systeem hebben ze goed op orde gebracht in dat jaar nou ja toen ze niet gestaakt.

Wie is er niets gebeurd is geworden onder de neus van de mensen van velen vonden het vreselijk hoor maar ja bijna niemand heeft de vinger uitgestoken.

Ik geloof dat er van de honderd d'r zijn honderdvierduizend joden vermoord die uit nederland kwamen dus alleen maar daar zijn er.

Ik tienduizend zijn nog teruggekomen vraag niet toe maar ze zijn teruggekomen.

En dan zijn er dus nog waren er nog een stuk of twintigduizend geloof ik ondergedoken beheer of ook tienduizend geloof dat in totaal twintigduizend joden het overleefd hebben want er zijn er natuurlijk ook weggekomen diep dit zagen aankomen en die geld te houden.

En de mensen dan ook altijd vooral niet joden waren daar sterke ja de rijke joden ik dacht het zou jullie gedaan hebben jullie moeten nodig wat zegt.

Blijven zitten jammerend hè maar het was toch gevaarlijk om iets te doen maar dan moeten ze zulke dingen niet de mensen die het geld ervoor hebben draait proberen te komen dat heb ik altijd volstrekt normaal gevonden.

Maakt u zich nog steeds boos om dat soort dingen want zit het kwaad dat.

Drommen onbegrip dus niet eens meestal geen kwaad willen bot vaker.

Stukjes rotzak het dus wel hoor maar.

Het is niet het is het dan hè uit 't men wil wel licht anti anti anti joodse waar ze altijd maar licht anti joods niet zo dat ze zeiden ze moesten ze allemaal van castro kwam niet eens op de gedachte en je werd ie ook niet afgerost als jood maar je werd wel met de nek aangezien.

Door alle mensen tuurlijk maar werd een grote meerderheid.

Dat is nog een beetje zo hoor maar ja kijk eens de mensen willen nu liever niet te willen.

Niet antisemiet genoemd worden of die jood ze willen toch wel zo uitlaten want dat mag niet gezegd worden dat maar zo was het ook hoor.

Kijk als mensen als niet joden houden over israëlitische mensen dan wist je het aan tegenwoordig hoor je daar niemand durft te zeggen een van niet joden joden jodin en deden zich allemaal joodse mensen vorm van antisemitisme.

Ze zijn zich niet bewust hè het is een soort stroom maar blijkbaar is toch wel een schande lekker of het is een een soort hypercorrectie ja ja ja.

Natuurlijk jawel ik zeg niet dat iedereen die jood en antisemiet is trots op waren.

Maar.

Het ziet er natuurlijk altijd in zijn toch anders dan wij.

Ook lang niet bij iedereen maar heel veel mensen zonder zelfs dat ze echt antisemitisch en dat is het begin hè.

En dan toch maar dat te gebeuren een jood hoeft maar te belazeren en dan zijn dit ja de joden hè dat is wat al wat daar wat me altijd zo woedend maakt het feit dat je bij een groep hoort doel ik heb je rotzakken van joden dat geldt ook voor niet joden.

Dat heeft er niks mee te maken uit welke groep ze komen.

We zijn natuurlijk wel.

Bepaalde eigenschappen bij joden die zich ontwikkeld hebben door de eeuwen uw eeuwenlange vervolgingen en minachting hè dus dus een paranoia hè beetje achtervolgingswaan hebben veel joden door in een lichte vorm maar ook al voor de ramp.

Ja wat wil je en ook het afgeven op je eigen soort.

Bij de niet joden in het gevlij proberen te komen allemaal heel begrijpelijk ik vind het karakter verminkingen maar het is natuurlijk wel begrijpelijk na tweeduizend jaar vervolging.

Want het is begonnen met christus merkwaardig genoeg was het een jood of alles bijna flauw van schrik dat je dat zegt.

Van de meeste mensen kennen in de bijbel niet en weten al helemaal niet na christus met maria joden waren.

Mmm.

Mmm.

Op een weg tussen de weiden geen mens te zien alleen dat eenden slapend weggedoken in het gras en de lichten van verspreide boerderijen wedijveren met de avondster raakt vrede mijn ogen aan.

Maar in mijn binnenste wroet heimwee rusteloos naar resten van een vroeger leven toen iemand mij in zijn armen terug droeg naar de stilte van de voor het begin zo onvoorzien overgegaan in de stilte van naar het einde.

Mmm.

Oh.

Mmm mmm.

Mmm.

Mmm mmm.

En dat is natuurlijk normaal dat je je ouders overleeft de stad was toen een klap.

Maar het ergste is wat er wat je niet vergeet waar je wat je niet verwerken kan is de dood van je ouders de manier waarop dat gebeurt is dat is iets wat je nooit kan je ik weet het ook niet.

Precies hoe het gegaan is natuurlijk maar dat is iets wat je niet kan verkopen en een ja en mijn hele familie en zes miljoen.

Dat kan ik niet verkopen of mensen vinden dat nu overdreven te zullen niet overkomen.

Het lijkt me dat je zeker vijftig jaar nou mogen ze nog wel eens over ophouden dan denk ik nou zoals kijk als het julius overkomt maar die mensen denken dat ze niet overkomen die toch superieur de niet joden boven alles en iedereen.

Die weten helemaal niet wat het is ik begrijp ik heel goed die kinderen van de derde generatie zelf ze die ouders die zelf al opgevoed door ouders waarvan minstens één in de kampen had gezeten.

En die ja die de rare opvoedings- methodes op na gingen houden natuurlijk ik bedoel niet slaan of zo.

Maar ja ze waren zelf gekneusd uit de strijd tevoorschijn gekomen en als je het aan kinderen moet opvoeden dat is moeilijk.

En die kinderen die hij hebben daarvoor zijn knap van gekregen en die brengen dat weer op hun kinderen over en daarna zal het wel weer afgelopen zijn hoor.

Maar dat dat blijft zeker drie generaties doorwoekeren daar ben ik van overtuigd dat is helemaal geen aanstellerij zijn een heleboel die het niet willen weten maar goed eh waar kwamen joden uit de kampen.

Ik kwam er niet uit de kampen met hetzelfde verschijnsel meegemaakt en je je je was bevrijd je dacht zo nu is de afgelopen nu ga ik leven.

Je verdrinkt de boel in het komt toch boven want wreekt zich dat is nou eenmaal zo je kunt dat niet wegdrukken.

Maar het duurt lang voordat het bij mij heeft het een paar jaar geduurd maar ik wist het niet hè maar toen kreeg ik dus zware depressies ik wijk terwijl maar als ik niet werkte dat was een prachtige zomer zomer van negentien zevenenveertig ik vrede nooit een snikhete zomer die begon en laat eindigde.

En ik werkte gewoon ik had een baan.

Maar.

Ja ik lag dus de hele zomer op m'n rug op bed als ik als ik dus niet hoefde te werk naar boven te staren naar het plafond te staren kwam er niet uit of niks.

Maar ik had niet in de gaten wat er nou precies wel hoe dat kwam hoor dat heeft jaren geduurd voordat ik daarachter kwam daar moest dus een psychiater aan te pas komen maar dat was acht jaar later.

Maar waar haal je de kracht vandaan om toch door te gaan.

Ja dat wordt aangeboren je kan zeggen het wordt je gegeven maar ik denk dat het aangeboren is net zoals andere eigenschappen zijn aangeboren.

Denkt dat ik de vitaliteit van bemoedigen heeft heb want die was erg vitaal vader helemaal niet in mijn vaders familie ook niet dus ik heb die twee kanten melancholieke kant en de naar binnengekeerde kampt.

Van vaderskant en mijn moeder was dus heel nuchter en vitaal en praktisch.

Was niet op haar achterhoofd gevallen dat niet maar mijn vader was.

Ook de intellectuelen in de familie waar moeder vond dat prachtig worden hé ter hoogte van op ja ze was zelf niet achterlijk maar zelf las de boeken die ik dus ook last van al die bestsellers daar moet ik nog wel eens om lachen ik denk toen waren ze wereldberoemd en schatrijk nu weet niemand meer wie het zijn.

Maar u moest dat eigenlijk toch na de oorlog want u was hoe oud was u toen na de oorlog was tweeëntwintig bij de pvda is dan moet je toch dat allemaal op eigen kracht.

Ja nou ja ik herinner me ook wel akelige momenten maar ja daar zette je daar overheen je vond dat moet je niet aan toegeven vond ik hè en ik moest meteen werken want ik had geen cent dat lukte heel aardig.

En ik leerde daar ook wel mensenkennis hoor maar ja ik voelde me te kijk ik voelde me ook vooral alleen omdat m'n ouders dat niet meer waren.

Het is net een hele wereld is weggeslagen en familie was er ook eigenlijk niet meer had een nicht in antwerpen die is oud geworden is pas een paar jaar geleden overleden die had de gezinnen die wonen in antwerpen en die kwam dan hier een jaar dat was ook nog zo'n ellende ik mocht de grens niet ja ik kon de grens niet over want ik was.

Mijn vader was dus nooit genaturaliseerd en voor de oorlog was het zo.

Dat was een hollandse vrouw met een duitse man trouwt en werd ze automatisch duitse dus wij waren duitsers en toen hitler kwam toen was er wel sprake van dat.

Voor mijn moeder dat we ons tot nederlands moesten laten naturaliseren ja dat kostte een bedrag en dat was toen heel hoog voor voor mensen die niks hadden was dat heel hoog dus dat.

Gebeurt dat maar steeds niet en op een gegeven moment kwam die maatregel van de duitsers.

Dat was nog voor de bezetting bezettingen dat alle duitse joden in het buitenland werden statenloos verklaard.

En dat vonden ze bij ons thuis prachtig maar dat heeft mij dus verschrikkelijk opgebroken na de oorlog want toen was ik statenloos voorheen duitse voor vijandelijk onderdaan dus nou ja als ik die verhalen vertellen.

Dat is niet te geloven.

Nee ik werd dus beschouwd als iemand ik kwam aan aanmeldde toen ik opdook bij de moest daar begon het mee moesten ik kon niet zo aan het werk moesten doen werk arbeidsvergunning en hebben want ik was geen nederlands.

De ziek melden maar moest naar de vreemdelingendienst.

Eerst natuurlijk naar de arbeid het arbeidsbureau en die verwezen naar de vreemdelingendienst na enige vraag komt bij de vreemdelingendienst en daar had die man een kaartenbak tevoorschijn en mijn kaart eruit en die zegt.

U staat het laagst ingeschreven daar en daar was ik dienstmeisje want kon in de oorlog geen andere baan krijgen.

Waar was u in het was vandaaruit omgedraaid kreeg ik de oproep hè.

En dus daar stond ook ingeschreven op dat adres en vandaaruit daar waren zoals het spoor bijster ik zeg maar meneer ik was ondergedoken begon ik meteen met te vertellen ja dat kan mij niet schelen wij discrimineren hier niet als moffitt worden behandeld nou.

Dat was leuk dus ik kon ik kon het niet uit het daarom moest mijn negentien dolgraag wou dat ik daarnaartoe kwam de connie.

Van kreeg geen ik kreeg geen visum ik ging.

Later toen ik dus reve leerde kennen.

Toen ja die wou met me naar het buitenland m'n eerste jaar kon dat helemaal niet hè want daar konden de papieren niet voor mekaar krijgen het volgende jaar is het gelukt met hulp van.

Kennis die relaties had bij de franse ambassade en de belgische gezant dat is met heel veel moeite is dat geluk dat ik een doorreis en toen kreeg ik een statenloze pas.

Waar je vroeger voor schaamde als je 'm in de trein tevoorschijn moest en toen moest je nog een belg ook per belgië en frankrijk je pas laten zien aan de grens over stateloos voorheen duitsers stond erin ja.

Zolang er mensen zijn blijft daar oorlog daar zijn we het over eens bij de warme kachel behaaglijk nippend aan onze cognac een spotgoedkoop alibi voor afzijdigheid inderdaad helaas waterdicht.

Heeft 't nou ook te maken met deze gebeurtenis met het feit dat dat u zelf nooit kinderen hebt gewild.

Nou dat heeft er natuurlijk wel toe bijgedragen ja.

Maar ik was eigenlijk sowieso had ik niet zoveel zin in kinderen maar dat kwam misschien onder andere daardoor hoor.

Denk ik.

Maar ja ik vond het ook altijd ik vond het eigenlijk het ergste sowieso is het ergste wat je een kind kunnen aandoen en niet op de wereld zetten dat er niet om gevraagd heeft je weet helemaal niet wat je op de wereld zetten en dan kan je wel zeggen ja maar koud toch zoveel van het kind maar daar is kind mee geholpen.

Misvormde kinderen kinderen die niet goed bij het hoofd en wat gebeurt er in allemaal hè wat komt er niet allemaal op de wereld.

Of kinderen die misschien wel zoals dat heet normaal zijn maar depressief.

Die zich niet kunnen redden in het leven en daar niks zei altijd het dat het ergste wat je ze kan aandoen is op de wereld zetten want dan moeten ze ook weer dood en dat wil niemand iedereen die leeft wil die dood dat is nou eenmaal ingebouwd.

Dat komt er ook nog bij toen vlak na de oorlog toen kreeg je dus de koreaanse oorlog je kreeg het dat was ook iets heel griezeligs een incident bij berlijn waar dus een een een russische een amerikaanse jager neergeschoten of omgekeerd.

Verschillende malen zware politieke crisis dus veel mensen dachten.

De derde wereldoorlog komt er meteen achteraan mee en dan gaat het toch niet geweten wat ik met een kind moest doen dan krijg je de neiging om de dood te liggen.

Want de vermoord door om het te sparen besparen hè wat er allemaal komt dus de ware redenen genoeg maar ik heb ook nooit spijt gekregen hè.

Dat dacht ik nog wel eens ik dacht wacht maar straks als het niet meer kan hè maar dat viel erg mee.

Mmm.

Mmm.

Op deze aarde waar altijd wel ergens gevochten wordt en gemoord geen crepeert en honger geleden zijn zonderlinge te vinden die soepgroenten op het brood eten.

En anderen die zich moed indrinken om een muis dood te slaan maar vreemder zijn de miljoenen die in alle gemoedsrust nieuwe mensen maken en veronderstellen dat met z'n ouders dankbaar is.

En dat wou ik eigenlijk zeggen met griekenland teveel tegen jonge mensen te zeggen maar als je.

Kijkt naar wat voor een wereld weer inleven in de niet in.

Dat het beter wordt in de volgende eeuw gaan dat weet je nooit wat gebeurt dat binnenkort maar blij dat ik geen kinderen geen kleine kinderen maar ik zie het nogal somber neem nou denk ik altijd ja dat zeggen alle ouwe mensen altijd hè wacht maar en.

Zeker bij millennium en nee eeuwwisseling maar nu het de tegen de duizend jaar gaat het ene jaar dan wemelt het altijd van onheilsprofetieën dat is altijd zo geweest dus wat daaraan van aan is dat weet ik niet maar nou.

Je ziet het niet positief x nee maar nou ben ik nooit zo positief voor dat het nog nooit zo geweest ben altijd zeer kritisch geweest een somber noemde dat dan realistisch.

Nou ja somber niet niet van humeur was ik nooit maar als ik over de dingen nadacht en praat wel nee want ze was op daar ben ik nog opvliegend maar wel vrolijk.

Dat is ook ik ben echt tweeslachtig griekse begrijpt nog steeds niet hoe ik in elkaar zit maar ik heb een personele maar ik heb ook een irrationele kant anders heb ik ook nooit gedichten kunnen schrijven natuurlijk.

Maar dat sluit niet geheel naadloos op elkaar aan.

Mensen zijn verbaasd vaak hè behalve mensen die me goed kennen maar die zijn verbaast het contrast tussen de gedichten in de manier waarop ik waarop ik me een normaal gedraag die kunnen dat niet met elkaar overeen brengen.

De melancholie uit uw gedichten spreekt ie straalt mij nu niet tegemoet nee.

Nee die die heb ik in het dagelijks leven ook minder nou ja als ik alleen ben wel natuurlijk maar.

Waar bent u vaak alleen ik ben vaak alleen maar dat dat is voor mij nooit zo'n probleem ja ik heb natuurlijk vrienden en kennissen stel je voor dat moet je wel hebben maar ik kan heel goed alleen zijn een beetje te goed vind ikzelf soms.

Ik kon als kind ook heel goed alleen spelen hè mike speelde ook heel veel op straat de hele dag als het even kon was enigszins ik was alleen ja.

Dus als ik thuis was dan speelde ik alleen.

Of ik ging bij vriendinnetjes spelen met kerst ja daar ging het dus naar naar de vriendinnetjes de katholieke vriendinnetjes en die hadden een kerstboom een reepje de ronde.

Dat vond ik schitterend hoor ik liep trouwens alle kinderen af die bak van wie wie is dat er kerstbomen stonden dat vond ik zo schitterend mooi maar het was meer zul die lichtjes.

Dat was vroeger prachtig hè.

Bij dat engelenhaar in dat glitter allemaal dan hingen d'r allemaal glind glanzende ballen in en wat vind ik dat mooi want dat onder die eerlijk gezegd niet zo interessant maar die boom.

Puur hij dus in germaans kwam bij ons de deur mijn moeder had het best voor mijn gewild maar m'n vader wou je hem een vreselijke hekel aan kerstbomen.

Mijn moeder was dus echt nog wel orthodox opgevoed maar ja als meisje.

Trokken ze zich toch niet zoveel van haar een vrouw was maar mijn vader die kwam al uit.

Men noemt de liberaal joods gezin daar waren ze thuis al niet vroom.

Maar daar werd niet niet geheim gehouden dat ik een jodin was natuurlijk en dat wij joden waar ik wist dat vond het vreselijk toen het de kat het verdrongen natuurlijk het was me wel eens verteld dat ik dan prompt weer vergeten en het mooiste verhaal.

Toen was ik een jaar of acht denk ik en toen was er niemand om mee op straat te spelen was zondagmiddag.

Vriendinnetjes waren natuurlijk naar de kerk en op de één of andere reden zag ik geen andere vriendinnetjes.

Dus ja griek met een kind uit een zijstraat staat spelen waar ze de eigenlijk niet maar dat was alleen maar een jongetje met een jongetje was iets ouder die één of twee jaar houden met lange gebreide kousen had een bril op en.

Vond het een saaie jongen maar we gingen spelen toch ruzie gekregen natuurlijk en ik schuilde jongen uit voor brillen jood en de jongen slaat mij met mijn kop tegen de muur waar die groot gelijk in haat.

Maar dat was een woord dat kinderen zei je hè brillen jood was niet speciaal dat was natuurlijk van oorsprong wel antisemitisch maar zo werkt dat niet gebruikt als iemand bril opera en daar werd gescholden dan was het brillen jood hè.

Dus dat was eigenlijk een woord waarvan ik de portee die drong niet tot me door nou ik naar huis brullend hè jongen had met mijn hoofd tegen de muur geslagen na mijn moeder die had altijd al iets van.

Zag dat het wel zo zei maar die en toen werd er gebeld toen zes ga jij maar even naar je kamertje alsof ze toch ook de vader van de jongen.

Het ik hoorde ze praten konden niet verstaan enfin en praat er een paar minuten toen ging die man weg mijn moeder naar mij toe.

Wat heb jij gedaan ik heb niks gedaan helemaal niks dat had ze al gevraagd nee ik heb niks gedaan hè.

En toen zegt ze jij hebt die jonge voor brillen jood uitgescholden zei ik ik zeg maar z'n zijn waar z'n vader heeft het me verteld die voorziet dat niet die man die zei tegen mij u geeft uw dochtertje wel een rare opvoeding wij zijn geen joden maar u laat dochtertje.

En toen mijn moeder gezegd sterker nog wij zei ik denk dat ze toen allebei gelach zijn uitgebarsten hoor.

Maar dat vertelde mijn moeder toen en toen zei ik en toen kreeg ik een geweldige klap voor m'n kop want ik mocht niet vloeken maar zo reacties toch merkwaardig hè.

Dat moet je toch al dan moet er toch in de omgeving antisemitische tendenzen anders zeg je dat toch niet.

Met mijn neus in de boeken snuffelend aan de levens van anderen die nooit hebben bestaan een geur van papier en drukinkt maar soms overstemd door het onvervalste aroma van verdriet zoals in het nog steeds wordt geproefd.

U bent ook één keer getrouwd geweest met gerard van het reve tien jaar zoiets zoiets ja en daarna met het samenleven de bij en daarna niet niet meer.

Nee dat vond het nou wel mooi geweest ik had natuurlijk wel vrienden maar.

Ik bedoel het was niet zo dat ik het bij één man gelaten heb en dat dat dat zou echter ziekelijk zijn natuurlijk hè want ik was.

Hoe oud was ik toen we uit elkaar gingen tweeëndertig vierendertig toen gescheiden waren dat is natuurlijk nog niks joh.

Ja ik had toen wel zo'n idee van d'r kijkt toch niemand naar mij om het is helemaal niet waar natuurlijk maar trouwen dat ik vond zelf ook niet zo geschikt voor het huwelijk hoor nee want ten eerste wou ik geen kinderen heb.

Ten tweede was ik iemand die voor geen goud alleen maar het huishouden wilde doen en verder want ik had jarenlang.

Het geld verdient ook voor gerard die had ook wel eens baantjes maar ja dat waar hij moest toch ook schrijven en waren dus arm moe en dat vond ik heel gewoon maar dat waren we thuis ook geweest en hij bij hun thuis precies hetzelfde doen daar leden we niet onder maar we moesten dus wel heel zuinig leven.

Maar dat kon niet goed kon prima met geld omgaan veel beter dan ik.

Ja denkt altijd dat ie mijn leven verpest heeft ons helemaal niet waar een bestaat ook niet als je pas als je nog zo jong bent als je daar niet tegen een stootje kan dan ben je ook niks waard dat kan je dan wel niet helpen maar niemand kan helpen dat die is zoals die is maar dat heeft die zeker niet gedaan want dat gevoel heeft u nog steeds.

En ik voel me nog steeds goed.

Toch dat ik hem altijd goed uit wat een als een slag zwaard.

Ja dat is een grote fout die mensen kunnen maken omdat het geen kwestie is zozeer van dat men.

Dat men.

Iets verkeerd doet waar men zichzelf mee in de wielen rijdt maar het is toch ook een.

Buitengewoon jagen laakbare staat tegenover een vrouw en vooral als mevrouw dat van tevoren helemaal niet weten hoe de zaak in elkaar zit daar heb ik veel wroeging van gehad maar gelukkig dat is merkwaardig.

Dat ik zeg dat als een paar maanden geleden toen was peter op bezoek en ik zeg ja ik vind toch dat blijft toch dwarszitten het zus en zo.

En toen ging zij vertellen dat zij volgens haar zelf mee zo slecht behandeld had zo tegen me geschreeuwd en gescholden had dat zo voor alles wat lelijk was uitgescholden en ik zeg ik heb toen tegen je geschreeuwd vuile vuile flikker ik zeg maar ben ik toch.

En dat voelde zij zich schuldig ook toen kwamen we mee ongeveer de tranen dat is wel een genade van god dat je toch toch tegenover elkaar kan blijven bestaan.

Ik was ik ging daar niet zo ontzettend onder gebukt hoor onder alleen zijn eerste tijd natuurlijk omdat het natuurlijk vervelend was om uit elkaar te gaan maar ik was al vrij gauw daaraan gewend om alleen te zijn dus ik had niet zon behoefte aan dag en nacht de man om me heen helemaal niet.

Heeft het ook iets te maken met met een moeite om om jezelf te binden.

Nou nee het was meer zo dat als ik me bond dat ik dan ook voor me verschrikkelijk bond en te en dat wist ik.

En dat wou ik niet meer.

Die afhankelijkheid want dat is de twee die dubbele die dubbele persoonlijkheid hè dat die gespleten is maar goed gaat niet moest er nog bijkomen maar ik ben aan de ene kant dus erg zelfstandig wil niet dat men zich mee bemoeit en de baas over m'n speelt het kennelijk niet velen en de andere kant ben ik ontzettend afhankelijk.

En ben ik bereid om de baas over me te laten spelen maar dat gaat niet zonder innerlijke schade natuurlijk zonder dat je je daarvan bewust bent.

Ja je kan ook zeggen je zoekt ze er op uit heb ik ook wel eens gedacht zonder het te weten.

Ook om toch vrij te kunnen blijven het ingewikkeld maar ja ik ben ook al een oud mens dus soms zo langzamerhand begin ik er allemaal wel achter te komen maar ik heb nergens spijt van.

En als ik zo om me heen kijk en denk nou mensje mag nog in je handen vrij voor altijd voor mezelf kunnen zorgen niet te lang aan aan aan tirannieke maanden vastgezeten of aan rotzakken dat kan ook nog.

Want dat was gerard dus helemaal niet maar dat had maar ook nog kunnen overkomen maar stel je voor dat je daarmee samenwoont dan krijg je een meer uit hè dat heb ik maar ook altijd wel gerealiseerd bij ruzies daar moet of de één of de ander de deur uit nou dat is toch ook geen leven.

Nee klopt maar het klinkt zo bewust inderdaad het klinkt zo maar we willen toch allemaal wel gered worden door één of andere manier.

Dat ken ik nog steeds dat romantische verlangen maar natuurlijk van zijn ook goede huwelijken maar het is dan wel een treffer voor en ik denk dat ik daar ook niet geschikt voor ben.

Mmm.

En.

Liefde weggeroofd naar het andere eind van de wereld geloof in de modder van wikken en wegen verstikt.

Zelfs de hoop beschaamt teruggekrabbeld en toch genoeg over om niet dood te willen en bij tijden zijn tekort met dezelfde gretigheid te omhelzen als vroeger zijn overvloed.

En.

Oh en niks denk ik gedichten spookte dat op de middelbare school trouwens op de lagere school deed ik dat ook al zo.

Daarover te piekeren maar ook heel vaak over niks kan nog voor me uit zitten te staren en dan niet niet echt denken gaat wel van alles door je heen.

Ja dat kon ik thuis ook als moeder razend als ik zo zat te suffen nog steeds de neiging toe.

Ik geef er niet altijd aan toe maar dan gebeurt er niks te doen van alles gebeurde dus geven van die altijd aan toe maar ik doe het nog wel maar ik heb ook was de pest in nadenken kostbare tijd ja kijk als je jong bent is de tijd niet zo kostbaar dat je hol.

Tijd zat zeeën van tijd hè maar op mijn leeftijd heb je dat niet meer de mens al op ga wat doen gaan lezen of misschien heeft u nog.

Heel lang bestaat niet en ik moet er toch niet aan denken want dan vraag ik ja het is niet voldoende om te blijven levert iets op te vragen.

En dus.

Daar maak ik me dan niet de voorlopig mag ik niet klagen maar ja iedereen gaat op een bepaalde leeftijd hè en sommige mensen wordt het dan wel heel oud maar ik zou toch niet graag invaliden voor en door of of op dit moment treft je ik wil kok of je lichaam.

Maar daar is geen enkele reden om dat nu nog niet nee.

Nee maar dat dat is op deze leeftijd zo dat weet je nooit.

Niet dat ik daar nu van te voren al over gaan zitten piekeren maar wel dus het is wel een gekke gewaarwording dat de tijd opraakt hè is iets wat je met je wel je bewust bent.

Ja zeker terugkijkt hè.

Weet je hoe korte tijd dat je eigenlijk niks meer voor je hebt want je kunt terugkijken tot vijfenzestig jaar geleden om zo te zeggen makkelijk veertig jaar geleden dertig jaar geleden.

Maar je kan niet met dertig jaar voor je uitkijken.

Als u nou terugkijkt op uw leven wat is nou de grootste troost in uw leven geweest.

Dat zij dus toch kunstboeken en muziek alles wat mooi is esthetica.

Schoonheid ervaringen die heb ik altijd wel als troost gevoel ja.

En ook als heel wezenlijk bij natuurlijk ja daar waar ze waren natuurlijk wel geluksmomenten met andere dat het stel je voor dat ik dat niet gehad had maar echt als je nou hebt over troost ja dan is dat wel kunst.

Niet alle kunst natuurlijk niet voor alle kunst gevoelig maar geldt dat ook voor uw eigen gedicht of is dat een heel ander nou nee een waar ze behoefte.

Dat heeft me toos niks te maken.

Het was een aandrang dat heeft er altijd ingezeten ik heb dat van van kleinkind af of vanaf dat ik kon schrijven heb ik dus gedichtjes gemaakt niet dat het geweldig was maar ik had wel altijd die behoefte ik heb er ook nooit bij stilgestaan dat dat iets bijzonders was.

Later toen ik voor het eerst gepubliceerd je voor het eerst gedrukt wordt hè ja dat was dus na de oorlog en dat vond ik wel geweldig hoorde die eerste keer dan wil je wel op straat de mensen aan een mouw trekken en zeggen kijk worden.

Moet je eens horen ik heb een gedicht dat hebben ze van me afgedrukt later gaat dat over.

Maar in het begin vond ik het wel geweldige en het was ook wel ja nee een troost is het nooit geweest maar wel een ja een soort van een gevoel van bevrijding je hebt je van iets bevrijdt dat je leeft en dat is vervelend als er iets in je ziet wat er niet kan.

Dus het was wel vooral toen ik jong was vond ik het nou niet iets om mee te koop te lopen maar ik ik eten gaf me wel een zekere voldoening dat kan je wel zeggen later niet meer want ik werd steeds kritischer hè dus het gaf me eigenlijk nooit hoogstens dacht ik nou ja beter kan ik het niet zo moet het maar.

Die zelfkritiek tears behoorlijk moeilijk ontwikkeld juist sterk ik ben überhaupt kritisch ook ten opzichte van de andere maar ook zeker ook ten opzichte van mezelf ja ja het heeft voordelen heeft ook nadelen natuurlijk.

Ja.

Je wordt daardoor een bepaalde dingen geremd.

Dat is de bekende writers block naar een psychiater dat is jaren geleden die me dat onder het oog bracht hij ze daar had wel een goede vergelijking hij zei kijk als je alles terugstuurt wat boven komt uit het onderbewuste want uit om de toch vandaan komen.

Voor een groot deel niet alleen maar.

Als je alles terugstuurt dan komt er niks meer naar boven dan denken zo het is toch nooit goed naar beneden hè dus dan blokkeer je dus je intuïtie op dat punt.

Maar het gekke was dat ik.

Toen ik dus met vut ging daarna is er eigenlijk ja is toch niet meer echt op gang gekomen ben ideeën heb ik nog altijd genoeg maar ik heb geen zin om het op te schrijven vind ik allemaal te veel gedoe dat betekent natuurlijk.

Dat ik het ook niet zo ontzettend belangrijk vind wat ik te zeggen heb.

Want er zijn een heleboel mensen die dat wel vinden.

Een heleboel mensen nu zo vinden maar vrienden en kennissen verder geef ik geen stommeling die niks te vertellen heeft maar het kan ook aan één stuk door het is niet allemaal van hetzelfde kaliber hoor.

Maar ik ik ik denk wel altijd dat ik over alles een mening moeten hebben dus heb ik die mening niet altijd even gefundeerd maar het is niet zo dat ik dat ik ingeslapen ben of zo verschrikkelijk relatief dat niet meer toe doet want ik heb dus die die kant heb ik wel maar ik heb ook die andere kant die kwaad wordt.

En die nog steeds nieuwsgierig is en nog steeds denkt wat is er aan de hand allemaal dat er niets van deugt ook niets van natuurlijk maar ja dan denk ik ja jij jij deugt ook niet mensen deugen niet nee natuurlijk niet anders was het toch niet zo'n rotzooi op de wereld.

Mmm.

Begoocheling de onzekerheid broedplaats van sprookjesachtige misverstand oogverblindend onkruit van de twijfel waaraan de hoop zich vastklampt tot de dood erop volgt.

Mmm.

Mmm.

Bent u bang voor de dood van overtuigd dat er mensen overblijft ik geloof niet in het voortbestaan van een ziel want die ziel ziet wat wij ziel noemen.

Ik vind dat een beetje ouderwets eigenlijk hè wat je bedoelt is echte persoonlijkheid daar is wel verschil tussen karakter en persoonlijkheid.

En het ziet er allemaal maar werkelijk alles zit in die grijze brij in je kop en zodra die niet meer functioneert door zuurstofgebrek sterft hij af met de ziel en al of hoe je het noemen wilt.

Dus ik geloof niet in de nabestaanden hebben denk ik wel eens nou is nog hè want weten doen we het niet natuurlijk hè zoals anderen daar wel in geloven geloof ik niet in.

Weet te doen dus ik denk wel eens nou je zal nog eens raar sta te kijken straks.

Misschien maar ik denk dus dat er niets van je overblijft nummer is dat beangstigend.

Het is jammer hè het idee dat het opraakt hè want je kunt je niet je kunt jezelf niet dood denken dat is ja maar het afscheid is misschien jammer maar ik denk dat je tegen die tijd je daar wel bij neer kunt leggen worden hoop ik maar dat weet ik ook niet.

Daar is niets aan te doen je moet toch.

Damokles werd deze week gemaakt door els peek techniek gert de bruin redactie christof van basten batenburg u kunt cassette van deze uitzending bestellen door vijftien gulden over te maken op gironummer drie twee twee twee één nul nul.

Giro drie twee twee twee één nul nul ter attentie van karels cassette service in weert vermeldde daarbij de datum van uitzending en er is vandaag vierentwintig december.

Volgende week in damokles mevrouw baard een zeventigjarige dame uit valkenburg die nog steeds actief in het leven staat en die via een medium regelmatig contact heeft met haar overleden man.

Zo dadelijk na het nieuws van één uur is de kro bij u terug met niemandsland.