Damokles

Even na middernacht welkom bij de kro via radio één en twee.

Oh oh oh sorry.

Ik wil alleen.

Wil je alle joden doden wie zijn dat de joden.

Ik heb honderd zevenentwintig volken ik weet niet welk volk joodse volk is moet ik ze allemaal doden toen een nieuw want ze helemaal niet wat jij zegt van ik zeg dat vind ik flauw wie is de leider van de joden.

Morgen mordechai wat wil je met mordechai.

Ophangen.

Doe ik even hier schrijf op schrijf het hier.

Dat gebeurt dan gaan we even drinken hè.

Tussen de grijstinten van baan en in het verdwijnend contrast van de late schemering zoekt weerbaarheid daar is een zelfportret gevangen in beeld en geluid.

Damokles een fotoreportage op de radio gemaakt door vanuit de donkere kamer nieuwslicht op mensen en gebeurtenissen deze week.

Want dit is een kinderfeest boerin boerin.

Het is het feest dat herinnert aan de overwinning van het joodse volk tegen aartsvijand van het joodse volk man ten tijde van koning weer kunnen het volk met ondergang werd bedreigd en er is altijd veel vrolijkheid veel verkleedpartijen.

Maar als het ware de omkering van de werkelijkheid dat zeggen voor één keer alleen degenen die verliezers zijn de overwinnaars en degenen die vervolgd zijn worden degenen die gered zijn.

En het is altijd een heel vrolijk feest waar de kinderen groot aandeel aan hebben en vandaar dat ze allemaal verkleed gaan en dat er zo een heerlijke sfeer is en ik vind het fantastisch om het verhaal dan weer te vertellen natuurlijk in de synagoge lezen.

Hele rol van esther dat is het bijbelse boek vele verhaal mijn meer proberen aan te vertellen op een manier die de kinderen sommige hiervan zijn drie jaar oud ook boeit.

En wat is dat voor attribuut wat je in je handen hebt.

De rol van esther en dat is met de handgeschreven.

Door een schrijver letter voor letter.

Het verhaal van koning gaat weer als die koning was over honderd zevenentwintig gewesten tot het het einde van het verhaal is de overwinning van esther en mordechai op 't op 't op haar naam het is wel heel wrang want wat erin staat voor wat is dat haar man dobbelt.

En krijgt wel een tijd een plaats waarin die de overwinning op het joodse volk de vernietiging van het joodse volk mag doen en dan staat er alle moeten worden vernietigd.

Mannen vrouwen en kinderen en we leven nog in de schaduw van de tweede wereldoorlog waarin de schrijnend werkelijkheid werd in dat opzicht is dit een uitermate joods feest met ook optimisme.

En de kracht die daaruit gaat maken zou dat ook weer een universeel is een waarschuwing.

Die door rood rijdt om de hoek om is al door rood.

Het over een reis paus gehad maar jij bent een reis rabbijn ja een beetje wel.

Tim is nu even tussen de afspraken door.

In een in een twintig minuten.

Om de voorzitter van een voor nancy aan te ontmoeten die uit serajevo een paar dagen hier is om onderweg van londen weer terug naar sarajevo en zijn aan het bespreken de mogelijkheid om in serajevo.

Ceder joodse paas maaltijd te houden ik ben al heel lang.

En wil ik naar serajevo omdat ik dus de contacten heb met met deze twee voorzitters zowel van de gemeente als sabena valencia in het afgelopen jaar.

Ik heb ook die ja mede de stoot gegeven tot de oprichting van het comité en de steun van buiten en in oktober was ik uitgenodigd om te komen met speciale bijeenkomst en toen was rokken.

Het conflict met de loofhuttenfeest en toen ik probeerde.

En daar een oplossing voor te vinden toen kon ik alleen maar op zaterdagavond met een speciaal vliegtuig viel in duigen lukt het niet en dat is erg verdrietig geweest dat heb ik later ook besproken omdat andere rabbijnen die zouden komen ze dan ook niet verschenen.

Dus die bijeenkomsten is wel doorgegaan maar zonder rabbinaal en steun van buiten.

En.

Ik heb de afgelopen tijd ook hebben ook al een keer anderhalf jaar geleden.

En.

Toen ik in het congres samen was met de dalai lama een voorstel gedaan dat de dalai lama.

En ik heb een aantal andere mensen als religieuze leiders naar syrië voor zouden gaan maar dat is ook een leem aan plan gebleven dus ik hoop dat het nu lukt dit is ook niet echt een officiële per keer.

Nou dat is voor een korte tijd niet anders mogelijk.

Mmm.

Mmm.

Thank you for france zal best friends the.

'k denk je en outdoors oorschelpen en safety and all the and give them all my blessings.

Heb ik hard laatste waar al de.

En.

Het gaat om iets iets.

Om te zien of zo'n man.

Zich helemaal inzet voor deze gemeenschap z'n kinderen zijn in israel is net in israël geweest om ze te ontmoeten maar hij zegt zolang de oorlog woedt is mijn plaats in serajevo.

Ja die hulp die ze voortdurend brengen naar.

Joden christenen en moslims de positie innemen.

Serero is eigenlijk een stad naar jouw hart hè want daar zijn alle religies en mensen dat geïntegreerd met elkaar.

Ja dat is ook zo in serajevo.

Is de oudste dat is het verhaal van.

Ter wereld is een hele wereldberoemde serajevo ga daar met schitterende tekening en er is een paar jaar geleden een fotokopie van gemaakt en die is ook overal in de wereld verspreidt en ik zei ja.

Kunnen we die hangar daar zien kunnen we die agenda gebruiken en nou die is in een zeef in de in een grote bank in serajevo mag er niet uit.

Is wat ik nu besproken hebben is dat g het heeft al een keer met de president van sarajevo.

Besproken en dat ik zeker ben dat ik in ieder geval in staat voorgesteld om die te zien dan zou het zijn dat ik een ja dat ik degene ben die 'm zien na een jaar of vier.

Of zo dat ie in die is en niet uitgewezen want ze zijn ook bang dat er schade is opgelopen en ik denk dat ik dan.

Bij die daar ook zijn al of dat.

Ik heb 'm wel mee krijg of dat ik ter plekke een paar dingen gaan lezen zijn symbolisch om de kracht te laten zien van.

Dit is die één van de oudste joodse gemeenschappen in de diaspora en die is niet alleen maar in leven gebleven.

Maria heeft leven gegeven aan veel leed tijdens de omsingeling van sarajevo het boek van esther is dat daar hangen hè nee daar hangen daar is het verhaal van pesach.

Vertelt van de nacht van de bevrijding toen het slot werden gegeten met ongeschoren.

De scheiding van egypte waarom is deze avond anders dan alle andere avonden is die geen zin.

Ja en.

Ik zie nu al voor me dat we.

Daar staan en.

Kunnen zingen maar een.

Hoe wat is het verschil waarin verschilt deze avond van andere avonden.

En de actuele betekenis het is ongelofelijk negentienhonderd eenenzeventig.

Negentien tweeënzeventig hebben we de eerste mmm zeden gehouden voor de russische ambassade met ongehuwde brood met het bittere kruid in die koude avond en zaten aan mijn vader zijn acht en zij tot zegen naast.

Nee en we zeiden.

Maar dit heeft stand gehouden de overtuiging dat vrijheid het deel zal zijn van ons en alle onderdrukking ten einde zo.

Worden gebracht en nu zijn de poorten opengaan in in de voormalige sovjet unie het verhaal blijft zo actueel en nu in serajevo.

Waarschijnlijk we weten nog steeds niet zeker of het tijdens die zeden mogelijk is om een serie over te komen heeft me dat vertelt dat er nog allerlei problemen die opgelost moeten worden maar we ieder geval afgesproken dat die naar serajevo kom en.

Dat nou ja daar daar dan zal ik dan als dit niet zou doorgaan.

Een aparte regelingen voor moeten treffen het is niet duidelijk natuurlijk wat is de toekomst zijn nog zo'n zeshonderd joden in serajevo er is een paar weken geleden een konvooien met zo'n honderdvijftig joden uit serajevo weggegaan waarvan een groot deel nu al in israel is aangekomen hoe zal het verder gaan zal men.

Ja een tolerante samenleving weer kunnen opbouwen na alle ellende en verscheurdheid.

En maar dient verhaal het verhaal van.

In kleine minuscule joodse gemeenschap.

In serajevo die in staat is geweest om voedsel en medicijnen dag in dag uit.

Naar behoeftigen te brengen als één van de weinige een brug vormen tussen alle strijdende partijen dit verhaal zal gegrift blijven in de geschiedenis van de mensheid.

Ha ha ha.

Ah zo.

En zo.

Oh.

Mmm.

Mmm.

De katholieke kerk.

De plaatsgemaakt worden.

Hier is niets van dat alles.

Nee het is dat je je richt naar de aarde toe moment van respect te maken.

Het is een gebouw gebouw van gebed gebouw van studie gebouwd van samenkomst het is in dat opzicht een intieme huiskamer van het jodendom.

Alleen een beetje koud hè het is ook niet te verwarren natuurlijk hè het is een oude portugese synagoge de portugese gemeenschap portugese joden bestaan geloof ik niet meer of nauwelijks.

De duitse en de achter achterkleinkinderen van joden die uit spanje en portugal zijn verdreven.

In veertien tweeënnegentig en die in.

Nederland en veilig.

Thuiskomen vonden een aantal.

Zijn in amsterdam gebleven hebben de grote portugese synagoge gebouwd en een aantal zijn hier in den haag komen en de zeventien zesentwintig is deze synagoge gebouwd door daniel rol dat was een nu genoot die zelf gevlucht was uit frankrijk die ook het.

Kon het paleis heeft gebouwd hier en daar is het trotse gebouw geweest van de portugese gemeenschap die in de afschuwelijke oorlog bijna geheel verdwenen is er waren nog maar zes families hier in den haag synagoge is toen verkocht.

En in.

Negentien achtenzestig ben ik hier als rabbijn geïnstalleerd door mijn vader zijn nagedachtenis zij tot zegen.

En in.

Zesenzeventig is een synagoge weer geheel gerestaureerd het eigendom geworden van de liberaal joodse gemeente.

Tot de dag van vandaag.

Wat zijn nou hier de specifieke dingen waar je op moet letten een een een spreekgestoelte maar dat heeft waarschijnlijk.

Ja maar het is de.

Ark in zijn de door rollen in zijn en we hebben een heel aantal toch aanrollen vijf boeken mozes weer van genesis is tot en met de tijd genomen om de schepping van hemel en aarde tot de dood van mozes elke sjabbat lezen we daaruit.

En dan is het hier de verhoging de bierma waar vandaan groot gedeelte van het gebed wordt gezongen en er zijn geen afbeeldingen de sabbat is een gezongen diensten een groot deel wordt gezongen ja dat is een en op cd basale toonhoogte laten vertellen.

Ja er zijn allerlei zang tradities van de zanger liedjes die je gewoon gregoriaanse klanken hebben er tot zang tradities uit de spaanse omgeving en ladino centraal europese oost europa.

En moderne vanuit israel en amerika het is een hele rijke traditie van van melodieën en de predikaat zie en het samen leren.

Maar ook een deel is van de dienster gelukkig zijn er behoorlijk wat mensen die naar de synagoge komen en die van dit gebouw dat een verlaten en vergeten gebouw was tot een centrum van joodse activiteit maken.

En nu een bekendheid heeft in nederland en over de grenzen als één van de mooiste synagoge ter wereld.

Gedurende de hele dienst iemand bij de post.

Je moet iemand blijven staan te kijken of er iemand in wil een potje zit gewoon dicht.

Dat is geen normale toestand neem ik aan zo'n strenge bewaking.

Nee dat is niet normaal maar het is helaas helaas noodzakelijk vroeger kon je gewoon naar binnen lopen nu kan dat niet meer en niet uit te leggen waarom dat niet meer naar zo kan doen want het is hier gelukkig nog redelijk rustig maar in antwerpen.

En in turkije grote synagoge is nodig gebeurt het hoop op deze manier te voorkomen dat het hier gebeurt.

Het zomers.

Mmm.

Mmm.

Mmm.

Mmm.

Mmm.

Een synagoge die niet in gebruik is in delft en die wel behouden moet blijven typisch een klus om in het comité van aanbeveling te gaan zitten.

Ja een paar jaar geleden kreeg ik een telefoontje van een lid van de partij in delft van deze synagoge.

Die toch een in kunstwerk is achttien tweeënzestig neoclassicistische stijl die zal nu een restaurant worden want er is geen enkele wijze waarop we meer kunnen beschermen.

En toen heb ik even die fond gevoeld van hier moet ik nu inspringen is een groep bij elkaar gekomen en beneden dat is de joodse losse jongeren hebben zich ontfermd over dit project en na een lange weg is het nu in bezit weer.

Van de joodse gemeenschap en zullen hier tentoonstellingen worden gehouden ook diensten.

Maar ook muziekuitvoeringen en blijft dit voor historische en ook.

Ja emotionele banden zo belangrijke plek die zou behouden blijft voor volgende generaties tien man hè en delft maar.

Ja maar de nederlandse.

Een samenleving w ontfermt zich de laatste jaren ook over lekken.

Die als het volgens de historische gang der dingen zouden zijn verwoest zouden worden na de oorlog zijn zoveel synagoge of met de grond gelijkgemaakt of zijn fietsenstalling geworden garages fabrieken.

En in de zeventigjarige is ct scan richting komen ik ben heel gelukkig dat ik deel van die kentering heb mogen zijn want de synagoge in den haag die gerestaureerd is in zesenzeventig was een soort keerpunt.

En sinds die tijd zijn op vele plekken waar of geen enkele joodse gemeenschap meer is of nog maar er zijn er nog maar een rechts is overgebleven.

Zijn weer synagoge hersteld en vaak zijn het culturele centra geworden in de in de steden betekent dat nou dat de joodse bewustwording afsterven nee het is gewoon de tragische loop van de geschiedenis zou zijn van de honderdveertig.

Honderdvijftigduizend joden die voor de oorlog hier woonde en leefde en creativiteit brachten is er maar een de rest van hun vijfentwintigduizend.

In leven gebleven en we zien juist de laatste jaren activering van joodse leven en de belangstelling voor joodse zaken in nederland is bijzonder groot en bijzonder intensief en dat komt ook tot uiting in in deze synagoge.

Waar hij nu ja echt de stad delft zich ook over mij ontfermd heeft.

Deze arke is niet in gebruik daar daar is geen wat heeft deze synagoge op dit ogenblik nou voor religieuze betekenis bedoel zou hier een dienst gehouden kunnen.

Ja dat kan dat kan hier naar tora rol hier binnengebracht worden en dan kan er een dienst worden gehouden dat kan dus betekent eigenlijk dat de heren hier vandaag een keppeltje op hadden moeten de doude is geen tora rollen op dit moment hè.

Dus ook wat je zou kunnen zeggen heeft geen religieuze functie meer op tenzij er.

Een toga is en daardoor hun dienst kan worden gehouden dus d'r is niet een noodzaak om een hoofdbedekking te hebben.

De tekst een hier wat wat betekenen die want wat voor wetenschap was het.

Het is een bekende tekst die voor een arts staat weet voor wie vrij staat koning der koningen de heilig land zei hij en.

Ja je bent zien het is een 't het komt voor in het memo boek het boek waarin joodse gemeente worden herdacht als één van de weinige synagoge nee laat mij neoclassicistisch classicistische stijl.

Gebouwd door een joodse architect dat was heel ongebruikelijk in die tijd en terwijl de meeste gebouwen dat in begin negentien de eeuw nog harder maar daarna niet meer.

Is dit in achttien tweeënzestig gebouwd en heeft nog die hele stijl dus corin met.

De zuilen pilaren en vrouwen kunnen hè ja het is hier dicht het joodse studentenhuis is nog steeds hier een joods studentenhuis en d'r is een toch ook weer op die wijze joods leven in delft.

En hij valt officieel onder de haagse joodse gemeente hè ja ja dus en dat zijn er verschillende want is behalve de liberalen is dat ook natuurlijk.

Ja dit is nu een samenwerkingsproject tussen orthodox en liberaal de orthodoxe rabbijn van den haag die toen pas aangesteld was en ik hebben toen de wethouder weten te overtuigen en het was toch een handje.

Hoe warm het moment daar is nu weer een een baby binnengebracht wordt.

één en nog een baby in een tot ondergang gedoemde synagoge is ja toch weer een klein wonder.

Mmm.

Gisteren in de synagoge hebben uit de thora gelezen zoals elke sjabbat.

Dat is een vorm van continuïteit van het joodse leven als u de computer en u heeft waarschijnlijk computers ik ook ik kan ze niet bedienen maar ik ben de enige.

Maar u wel als we de computer vraagt wat zal in het jaar zesduizend zevenhonderddrieëntwintig op die en die sjabbat worden gelezen uit de synagoge dan kunt u het zo krijgen het staat allemaal vast.

Het is van het begin van onze geschiedenis lezen wij de thora elke sjabbat.

En het gedeelte elk de past bij die bijzondere sjabbat gisteren lazen wij het laatste gedeelte uit het tweede boek chamot exodus en waar gaat dat gedeelte over over de bouw van de eerste de eerste synagoge en dat is de tabernakel heet de tent van samenkomen.

Er wordt precies verteld hoeveel haken er zijn gebruikt voor materialen.

Het is als het ware een beslag een bouw verslag van een eerste synagoge het bouwen is ons als het ware in het bloed maar tegelijkertijd is er een paradox want de eerste.

Gevolgen die oorlog heet die tent van samenkomst werd gebouwd wanneer gevraagd werd maar waar woont god ontstaat er god woont in het midden van het volk.

Dus het blijft een gebouw en één één.

Tegenstelling tot wat in die tijd overal in de wereld werd geloofd was het heiligdom dat gebouwd werd laatste aanduiding van gods aanwezigheid de mogelijkheid om dichter bij god te komen maar het was nooit de woning.

Van god wat een woning van god is de hele kosmos en dat is een hele wonderbaarlijk gedachte toen al nu is ie gemeengoed.

Maar dat betekende ook dat als een gebouw kapot ging dat het jodendom kapot ging toen in het land de tempel werd gebouwd in het land israël eindelijk in jeruzalem toen zij salomo bij het begin van bij de inwijding gebed serie.

De hemel de hemelen kunnen u niet vatten hoe kan dit armzalige gebouw omvat.

Maar dat betekent niet dat er niet een schitterende tempel werd gebouwd in de tempel was het allerheiligste in allerheiligste was niets anders dan alleen maar de met in de arc de twee stenen tafelen.

De verwoesting van de tempel bracht niet de verwoesting van het volk wel ballingschap maar met de verwoesting van de eerste tempel verdwenen acht en twee stenen tafelen.

En eveneens grote schrijvers harry mulisch heeft dan de twee stenen tafelen groot boeken gewijd en daar kunt u lezen hoe de stenen tafelen nog leven in onze verbeelding zijn de tien geboden die het fundament.

Van de menselijke beschaving geworden maar ze zijn nooit meer teruggevonden de tweede tempel werd gebouwd en later werd hij ook verwoest.

En toen ging het volk verder zwerven en overal waar het even rust had bouwden hun een synagoge.

Als synagoge heeft geen beeltenissen want god kan niet afgebeeld worden een synagoge had in die tijd en tot het orthodoxe jodendom van vandaag.

De plek waar mannen en een plek waar vrouwen zijn dat kunt u hier in deze synagoge nog zien dat waar wij nu zijn dat is de plek waar de mannen waren en dan is dit een vrouwen galerij.

Niet voor alle bijeenkomsten is het nodig om mannen en vrouwen te scheiden ook volgens de strikte orthodoxie niet.

De synagoge is altijd gericht naar het oosten naar jeroen chalayan naar jeruzalem dat is hier ook zo is ik heb het niet nagemeten maar ik neem aan dat dat naar het oosten is.

Ja ik moet dat zich omdat de synagoge in den haag de portugese synagoge onze trots die is niet helemaal naar het oosten van het verband met de gracht en zo maar deze is helemaal naar het oosten naar jeruzalem euro chalayan.

Maar ook aangeeft dat je lang voor het zionisme en politieke uitdrukking was van het cios volhangen van het joodse volk sion israel met ons verbonden was overal waar veel vragen.

Ho ho ho.

Nl.

Voor iemand die geel rijst zit je toch niet echt gemakkelijk achter het stuur is heel slecht zicht.

En die plotselinge windvlagen en regenvlagen.

Vind ik toch wat ongemakkelijk en er is ook niet verschrikkelijk veel tijd dus ik.

Die tijd dat maakt natuurlijk niet uit nou het mag dus niet hè volgens alle richtlijnen van veilig verkeer nederland en zo.

Nee maar ongeveer over een minuut of tien zouden dat dacht moeten beginnen en ik spreek dan een een kwartier later betekent dat over vijf minuten de paniek onder de vijfhonderd toeslaat.

Ze weten dat ik welkom maar.

Hoe laat komt ie dan kennen ze je nog niet dan daarom juist ook.

Wat is dat voor een bijeenkomst van dat is een.

De jaarlijkse bijeenkomst van de vereniging van plattelandsvrouwen uit zuid holland en brabant.

En daar.

Van zei de voorzitter gisteren tegen mij dat er een overweldigend aantal inschrijvingen waren dus in de buurt van de vijfhonderd.

En dit jaar was het onderwerp jodendom.

Ik heb als titel gekozen ontmoeting voorwaarden voor vrede waarin ik hoop te spreken over.

De kracht van het jodendom en de noodzaak van ontmoetingen met andere geestelijke tradities en uiteindelijk ook iets zal zeggen over de noodzaak van het toelaten van.

Andere godsdienstige overtuigingen in het hele onderwijs.

Dat wordt heel moeilijk eigenlijk hè in deze tijden van nieuw joods extremisme want sinds het plotseling verboden worden van bepaalde partijen in israel of of maakt voor die plattelandsvrouwen niet zoveel uit dat weet ik niet maar je zou werk moeilijker denk ik dat.

Dat denk ik niet brengt het allemaal dicht bij het en het is het hetzelfde vechten tegen fanatisme in onze eigen omgeving een in in nederland is op een heel ander vlak maar daar is veel ontevredenheid.

En werd het zoeken naar ja.

Het fanatisme dat dan een soort houvast zoekt in totalitaire antwoordde zoals alle asielzoekers weg en daar is het ja de onveiligheid en het zoeken naar radicale oplossingen van.

Volledige scheiding tussen arabieren en joden maar ik ik hoop te eindigen mijn toespraak met een toekomsten visioen zoals ik dat inderdaad.

Van een.

Op dit ogenblik is het zicht bijna u mij gewoon gas geven want ik ga nu langs een vrachtwagen hoe sneller dat gebeurt is visioen van.

Van een bloeiend midden- oosten met grote mate van samenwerking waarin en economische ontploffing van varkens die onder brekend want.

Dan moet je hier naar rechts ja wat moet je nou echt zo dat scheelde niet veel.

Maar dus ja dat is het gevoel van van van toch van optimisme dat ondanks alles door 't zal doorbreekt bij mijzelf en die ik probeer als een vonk over.

Te brengen en nou verhagen na mijn toespraak.

Zo ruime gelegenheid zijn om te reageren op wat er bij deze groep leeft plattelandsvrouwen en dat is een christelijke instelling denk ik.

Ja.

Het is een een extra mogelijkheid om mensen uit 't heel veel steden en dorpen toe te spreken dat is jouw opdracht eigenlijk hè ja ik heb ik heb al drie keer ben nu meer dan vijfentwintig jaar bezig met die lezingen te geven.

En.

En eigenlijk herinner ik mij dat ik een jaar of zeventien achttien was in in in bergen in noord holland en toen was het zo dat ik een ook een overzicht gaf van jodendom joods geschiedenis.

We daar op geprepareerd had met lezen van wat boeken maar eigenlijk door mijn vaders huis mijn ouderlijk huis aan op voorbereid was en midden in mijn lezing.

Kon ik even niet verder moest water drinken en wat me naar de keel schoot was ik keek naar de gezichten en ik zag dat er heel wat oudere zaten en toen dacht ik.

Waar waren jullie in veertig vijfenveertig ik vertel maar wel een verhaal over jodendom maar ik ben een oorlogskind ik ben hier omdat mensen hun nek uitstaken maar wat deden jullie.

Collaboreerde jullie wat weet ik ervan kan ik hier wel veilig zijn wil ik hier wel welzijn laat toen heb ik echt gevochten om daar overheen te komen maar dat was eigenlijk het begin zijn altijd elementen geweest waardoor ik denk ja.

Ik moet hier doorheen.

Is de stemming die hier is de nog steeds de stereotypen over jodendom joden hebben christus vermoord ik zou van vandaag toch ook wel over spreken ik nog altijd overtuigd ben dat er in bepaalde kringen binnen.

Ook binnen het christelijk leven in nederland nog steeds misverstanden over jodendom leven.

Ja ik weet ik weet dat ik vorig jaar op als twee jaar geleden inmiddels dat ik naar.

Groningen heet en daar een lezing moest geven en toen was net bolkestein die ochtend uitspraken gedaan die de vergadering die toen gehouden werd die middag maakt niet bij was van het telt tegen vreemdelingenhaat hevig in beroering was geraakt en toen was er een.

Een resolutie voorgesteld die werd met door de telefoon voorgelezen waarin afstand genomen werd van de woorden van bolkestein.

En legt hij uit.

Genodigden werkt voor een gesprek ik reed naar groningen en luisteren dan de nieuwsberichten en elk half uur las op het nieuws die resolutie die wij hadden aangenomen dus toen ik mijn lezing begon zei ik voordat ik met mijn eigenlijk een lezing geen.

Moet ik even uitspraak doen over wat bolkestein vanochtend gezegd heeft en dat was een heel scherm en in de vraag stellen waarom toe naar voren ja we zijn het helemaal eens met uw lezing maar varen om afstand van bolkestein die probeert er toch zo goed hier komt waarbij giessenburg is recht.

En.

Ja toen realiseren en toen realiseerde ik me dat dat die hele discussie weer ver vernauwd mede door mijn eigen toedoen maar ik was toen zo vervuld van.

De schok.

Die zijn voor de teweeggebracht hadden bij mensen met een zo sterke integriteit die vochten tegen vreemdelingenhaat en.

En dat dat dat vol.

Bij mij het zwaarst maar zou die man bolkestein bedoel ik dan dat echt zo zo bedoelen allemaal of zou dit alleen maar heel onhandig brengen.

Ja dat dat de mensen in zijn omgeving die zeggen dat ie ik ken 'm zelf ook als een niet alleen een fatsoenlijke man man.

Een man die echt probeert in integriteit die problemen aan de kaak te stellen maar hij in.

Mist soms dat net dat beetje een.

Tonen van medegevoel wil niet zeggen dat die het niet heeft maar het tonen daarvan misschien kun je die even uitdoen ja nu moeten we even naar de.

Ik heb geleerd dat als je te laat bent dat het geen zin meer heeft om op het laatste stukje tijd in te gaan halen maar.

Een goeie goeie coureur in ieder geval.

Op het moment dat ik in het vizier komt gaat die paniekstemming werd ik volgens mij moet ik over vijf minuten nu.

Volgens het programma aan het woord en is men al even met de dag al geopend en is er al gezongen is dat ik niet weet is het heeft men nu gewacht op mij of is men begonnen met het programma.

Nou nee doorgaand verkeer is gewoon rechtdoor hierin nee.

Oh.

Ja daar staat informatie hier staat doorgaand verkeer gewoon vol.

En dit moeten we hebben.

Langs de kerk en de eerste rechtse kijk uit zijn drempels.

Nou ik neem aan dat het niet is.

Aldus de eerste zijn er in één keer in het fietsenrek.

Oh oh oh.

Oh oh oh oh.

Was het o a.

Nul.

Negentien achtendertig.

Het waren in evian bijeen de leiders van de volkeren van de wereld en ze moest een beslissing nemen over.

Die asielzoekers van toen mochten worden binnengelaten en na langdurige beraadslagingen.

Was er geen land dat bereid was de joden die op drift waren geraakt door de waanzin van narcisme op te nemen en het is als het ware of toen god wachten wachten met al hun ziel van de kosmos op dat een mens één mens.

Zou zeggen hier ben ik.

Maar het gebeurde niet het doen van de schaduw en de nacht over europa.

Ik wil geen.

Dramatische vergelijkingen trekken met onze tijd en ik wil geen oneigenlijke uitspraak doen wat de situatie is zo.

Geheel anders spreken vandaag.

Over poorten openen of sluiten voor asielzoekers.

Dan moet er wel heel heel goed nadenken of we niet een mens in nood uitsluiten van de bescherming die wij kunnen.

Niemand kan dat voor ons doen geen politieke partij geen programma maar ieder van ons.

Dus moet de beslissing nemen op welk moment hij of zij zegt nee nee hier ben ik hier ben ik toe.

Bereikt terwijl ik hier in hun midden ben een moment zomaar getrokken uit de dagelijkse gang kom ik toch weer terug bij het begin mijn ging.

Want ik kan hier alleen maar staan omdat joden eenenvijftig jaar geleden een vrouw de deur opende voor een andere vrouw met een bundel in haar arm een baby van drie maanden oud.

En de vraag was hoe kunt u dat kind op de vrouw.

Zevenenveertig jaar oud duitse van.

Woord katholiek.

Aarzelde geen ogenblik wetende welke levensgevaarlijke risicos zijn naam deed ze de deur wijd open na mij uit de armen van die vrouw hem beschermden het kind.

Tweeënhalf jaar lang.

Als zij toen die deur had dichtgemaakt was er geen rabbijn soetendorp die tot u sprak.

En op zich is dat niet belangrijk want.

Ik ben één van die anderhalf miljoen kinderen en de grote grote meerderheid heeft het niet overleefd en ieder van die kinderen.

Had meer recht om hier te staan dan ik maar het is een universeel verhaal het is een verhaal over de menselijke existentie.

Geen mens in de wereld kan als baby in leven blijven als hij of zij geen bescherming krijgen geen huis geen mogelijkheden van voedsel en ontwikkeling.

Taak is te zorgen dat elk kind waar of wanneer ook geboren in die jaren.

Dat het niet kan overleven zonder bescherming van andere bescherming krijgt die het verdient daar gaat het om.

Ach misschien.

Ik zou zo graag willen met heel mijn leven dat we dit.

In dit land van welvaart zouden besef houdt van de ander ras van u zelf want u bent slaven geweest van het land van yvette en in leviticus negentien houdt van de ander van de vreemdeling staat er.

Omdat jullie slaven zijn geweest in het land van.

Oh oh.

Van de lezer zich erg maar het heeft mij indertijd één kreeg medelijden met die met pijn dat ik dacht van die vindt het zo aan nou hij dat hij dat verloven die hebben wij hebben dat heeft mij ontzettend aangesproken.

Dat hij niet in de messias gelooft dat ja.

Nee ik denk troep eindelijk zal 'k bedoel alles wat hij zei.

Dat is echt maar het het het maakte faam ja niet aan de maakte met één tot maart horizontaal en verticaal tot slot en dat heb ik zo erg mist.

Ja hij is natuurlijk jol dus ja hij heeft dat geloof niet meer bij hebben en dat heb ik eigenlijk nooit zo denkt hij.

Je moet zo.

Mmm mmm.

Op dit moment van het naderend pesach feest moet ik denken aan dat de laatste lied dat gezongen wordt op de avond heel eenvoudig liedje over een bokje dat vader kocht voor twee zo zien voor een beetje geld en toen kwam er een khatami beet het bokje.

En er kwam een hond en die beet de kat en een stok die sloeg de hond en het vuur dat verbrandde de stok en het vuur werd geblust door het water en een stier slurpt het water op de slachter slachten stier en de engel des doods doden slachten.

Eens zal een einde komen aan de dood is de laatste strofe en wat is de diepere betekenis van het lied het bokje werd aangevallen maar iedereen zei ik ben een bokje niet en dacht veilig te zijn maar als er een bokje wordt aangevallen.

En niemand snelt te hulp dan is het uiteindelijke resultaat dat er een wereldbrand is.

De komende jaren voor ons allemaal is de taak om op het moment dat het bokje wordt aangevallen waar of wanneer ook te hulp te snellen.

En daarmee de wereld wereldbrand die ons allen zou vernietigen tegen te houden.

En als ik ga m'n vader en m'n moeder denk die mij in de oorlog noemde shalom bedje vrede dan word ik weer van binnen bewogen.

Tot de overtuiging dat het lukken zal.

Mmm.

Mmm.

Ah.

één uur radionieuwsdienst verzorgd door daar in in.