Damokles

Zestien graden op de wadden tot plaatselijk vierentwintig in het zuidoosten dit was het nieuws.

Even na middernacht welkom bij de kro.

Via radio één en twee ook deze nacht tot drie uur kunt u terecht bij het caro nacht pastoraat in het telefoonnummer is nul drie nul twee nul twee vijf zeven vier nul nul nul drie twee nul twee vijf zeven vier nul nul.

Mmm ja.

Op het moment dat je inderdaad aan onbekende je kinderen afgeeft dat is toch kan het af en toe nu bevatten hoor.

Het gaat af en toe inderdaad mijn vermogens te boven en dat beeld roep ik al jaren op en dat is één keer wat sterker dan de andere keer denk ja zich vaak dat heb ik toch heel vaak dat jannes teruggaat van dat moment afgifte van je kinderen aan onbekenden.

Tussen de grijstinten van baan en werkelijkheid.

In het verdwijnend het contrast van de late schemering zoekt de waarheid naar haar zelfportret gevangen in beeld en geluid damokles kro 's radiodocumentaire.

Nieuwslicht mensen en gebeurtenissen.

Mmm huisvrouw in de dop.

Weet ik niet.

Mmm.

Mmm.

Mijn vrouw echt structureel.

En de uit.

De.

Is deze.

Voor één vertrekken en dan krijgen zo een kopje thee.

Daar is 't kopje thee heerlijk en nu zal daar wel trek in hebben en nou en nou gaan we zeker de even.

Praten over het boek van koosje het boek heet koosje en koosje had dan een dochter die in.

Het begin van de oorlog werd geboren uit joodse ouders en van negentien drieënveertig af is ze in het gezin van mijn zuster.

Call me mijn zwager stuurde ons een briefkaart dat ie dat ze het weekend naar ons toe zouden komen wilde komen en maakt dat ze een logé jeetje meebrachten.

Dus wij zaten een ne wij konden niet raden wie het was met geen mogelijkheid konden we bedenken wie zal dat zijn.

Wij waren nieuwsgierig en toen de bel ging toen stonden er vier voor hun deur een zuster met haar man en twee kinderen theo en een schattig meisje kan niet anders zeggen.

Ze direct een zei je wat een schatje lief een lief meisje en toen.

Is natuurlijk aan ons verteld wie het was.

Ik was heel lastig ik was ook gaat ergens het gevoel van ik hoor hier misschien niet helemaal.

Maar ik ik realiseerde me dat het wel belangrijk was dat ik daar zou blijven maar wat men alternatief was dat ik ik had natuurlijk geen alternatief dus ik moest wel ik had ook geen keus maar ik was een een een een kringetje naar meisje.

Daaruit bleek dat bijvoorbeeld.

Maar ja dat is dat ik dat ik haar chanteerde dat ik nooit lief voordeel was dat ik nooit heb en dat ik mijn armen om haar hals sloeg dat ik een keer verliefd bedankte met een zoen dat kon ik niet was misschien ook enige fysieke af.

Het landelijk hij heet of een beetje afstotend ja ik kon dat niet ik kon niet lief voor haar zijn en ik kon niet lekker in mijn armen om haar hals doen kon ik kon haar warmte niet voelen dat durfde ik misschien ook niet en ik wilde het niet het het stootte mij af ik was er bang voor.

Hoe liet zij zich chanteren door u eigenlijk.

Nou doordat ik zei al door een koffer die ik altijd had klaarstaan hè van als het mij hier niet bevalt dan ben ik weg en die koffer die stond daar altijd die lag onder het bed maar hij was altijd min of meer zichtbaar aanwezig en die was ook wel eens weg die koffer.

En.

Maar zij reageerden de die het op zoals ik had gehoopt en dan ging ik altijd ging steeds verder ik denk nou eens eventjes uitdaging ik heb er altijd iets uitdagends iets provocerends gehouden ook.

Maar wat had u geen opvang.

Dat ze kwaad zou worden op mij maar ze werd nooit eigenlijk echt kwaad op mij ik probeerde dat haar te ontlokken maar maar ze durfde niet kwaad op mij te worden denk ik niet echt kwaad.

Maar denkt u dat u anders meer van haar had gehouden als ze zodat ze.

Oh te praten in termen van liefde of houden van dat gaat me wat ver maar ik denk dat ik haar nog geval meer gerespecteerd had en meer genegenheid voor had had haar gevoeld meer respect ook in elk geval.

Was dat die koffer waarmee we ook binnen was gekomen in het huis.

Het was een heel klein die koffer was inmiddels wat groter en inderdaad inmiddels wat grote kleren stukken in dat koffertje was alleen een poppen koffertje dat was een heel miniem koffertje maar die andere was er wat groter zat er echt nacht goed en negentien logeren koffer was dat wel.

Maar die had u ook echt samengesteld om eventueel.

In dat gezin was nog een jongen die was vier jaar ouder dan ik en die zat al op de lagere school en ik zat toen nog.

Op kleuters nee ik zat nog niet op de kleuterschool.

Ik was drie vier jaar dat was in de oorlog en die die had een hele buidel met knikkers en ik dacht en ik had zelf ook een paar knikkers en mijn pleegmoeder had voor mijzelf ook een mooie knikkers zakje gekocht en ik met iedereen in de buurt en ik en ik won.

Berlin was op een gegeven moment bezig om haar knikkers te verkopen omdat ze liever geld wilde hebben dan knikkers.

Kennelijk liep dat handeltje als een trein en er waren we op een gegeven met haar knikkers op en dacht van wacht even theorie toch nog een zak met knikkers.

En is toen mijn knikkers erachteraan gaan verkopen heeft zorgvuldig de centjes van mijn knikkers apart gehouden van de centjes van haar knikkers en toen ik uit school kwam kwam ze heel trots naar me toe met geld en zei.

Alsjeblieft dat is voor jou zij hoezo nou ik heb je knikkers verkocht en toen ben ik als kind kennelijk heel erg kwaad geworden.

En in mij dat ook nog.

Wij toen heel erg boos ben geworden want waar ik bij wijze van spreken als kind twee jaar over gedaan met knikkers seizoenen om die zak vol te krijgen had zij een slordige woensdagmiddag eventjes voor een paar gulden van de hand gedaan.

Theo een verschrikkelijk verdrietig en huilen en krijsen dat al zijn knikkers waar hij toch voor gezweet en geploeterd had één of twee jaar lang dat die allemaal weg waar ik helemaal trots.

En op dat geschreeuw kwam zij dan aan en in plaats van dat ze nou een een hele eerlijk scheidsrechter was en mij ja terechtwees dat ik dat echt niet mooi mocht doen en haar eigen kind troosten was zo bang om om onpartijdig te zijn om voor eigen.

Kind te kiezen dat deed ze niet dat durfde ze niets was eigenlijk misschien een beetje laf maar ze was ook bang tegen mij te kiezen ze was zo bang dat ze niet voor d'r eigen kind voor voor rechtvaardigheid durfde kiezen en op dat moment dan dan dan was zowel theo als ik in haar teleurgesteld natuurlijk.

Ik had gewoon een af en toe een pak slaag moeten hebben maar een draai om mijn oren in elk geval maar dat deed ze niet misschien vroeg ik daar ook wel om dat deden dat ze durfde het niet ze wilde lief zoals ook bang want.

Kijk als als ik dat dat zou ik dan ook weer uitgespeeld hebben en dan had ik daar misschien weg gemoeten want dan was zal mijn oom zal dus gekomen en ze ervan via maatschappelijk werk had ie dan gehoord dat dat ik een draai om mijn oren had gehad en dat was meteen een argument om mij uit dat pleeggezin te laten halen dus zijn moest lief voor mij zijn en aardig en dat speelde.

Een aardige uit ik bespeelde al die mensen heel lelijk.

Wilde u niet liever dan naar u om in plaats van in een pleeggezin.

Nou nee dat liever doet dat wilde ik ook weer niet want dat was ook niet een makkelijke oom en dat was ook een onduidelijke.

Maar ik liep ook vaak weg en dan ging ik ook wel eens richting utrecht met de trein maar ik kwam daar dan nooit aan althans ik maakte vaak rechtsomkeert ik kwam nooit in zijn huis terecht dat dat deed ik dan ook niet.

Weet u nog incidenten waarin waarin die moeder eigenlijk veel te lief was voor mali.

Nou echt incidenten feiten zo één twee drie weet ik echt niet meer maar af en toe wat ik nog wel bewijzen dat ik het zo formuleren dat ik vond dat alleen af en toe meer mocht dan ik.

Ja dat als je uit op een gegeven moment thuis moest komen en daar kwam te laat ik op m'n donder en als te laat kwam dan vond ik dat ze minder op d'r donder krijgen.

Maar waarom was dat denkt u waarom was mijn moeder misschien minder streng tegen haar.

Nou ze mailen naar belgië waarschijnlijk hè in dacht van nou dat kind moet niet meer leed aangedaan worden dan al is.

Vindt u dat eigenlijk praten over uw zusje of u pleeg zusje eigenlijk.

Een beetje moeilijker.

Marleen beschrijft in het eerste gedeelte van haar boek het leven in het pleeggezin waar u dus ook in zat pleegbroer bent haar pleegbroer en dat dat gedeelte waarin ze dat leven in het pleeggezin beschrijft vindt u moeilijk om te lezen.

Ja heel moeilijk ik had verwacht dat er inderdaad wat meer liefde uit zou spreken en dat mis ik een beetje toch ik denk.

Veel liefde te ontvangen en in mijn ogen maar nogmaals ik zeg daar heel duidelijk bij in mijn ogen als ze best wat meer liefde terug kunnen geven.

In die sfeer denk ik.

Maar ja het is nogal een eigengereide tante het was haar moeder niet en ja die heeft toen op een gegeven moment toch het één en 't ander voor de kiezen gehad dat ze destijds in dat ze iets terugverwacht niet of in onvoldoende mate kwam in onvoldoende mate in haar ogen.

En dat beschrijf naar in ook in dat stuk ik herkende daar iets in ook een streep onder gezet of strepen in de kantlijn van van.

Yes bijvoorbeeld.

Heb bijvoorbeeld altijd ketst en jouw toenaderingspogingen af of die meer van stilte die om het kind heen opdat harnas.

Het harnas heeft u een circus in omdat ze daar zelf typeert waar het probleem zou remmen kon ze zich helemaal afsluiten en deed dat ook.

En dat kan als boodschap steeds goed over was om een hele harde boodschap.

Iedereen kent zijn eigen moeder zo goed wat die precies weet wat er aan de hand is of z'n.

Kijken merk je meteen denkt van hoe gaat iets fout.

Als uw moeder dit niet gelezen zou hebben dit verhaal waarin staat dat ze dat marley niet echt van haar gehouden heeft.

Als een potje zitten janken.

Bij het antwoord kan geven.

Ik was tweeëneenhalf bijna drie dus toen ze weghaalt werden.

En wat gebeurde er toen met u.

Ik ik ging gewoon mee op reis ik had mijn eigen koffertje en mijn ouders hun eigen bepakking hun zakken koffers en ze gingen van amsterdam in de trein naar westerbork en ik had mijn eigen koffertje ging ook op reis ik vond het prachtig.

Maar het beeld dat u daarvan heeft iets van een kindje dat het eigenlijk wel leuk vond om op reis te gaan.

Het spannend vooral misschien niet echt leuk ik vond het spannend ja en ik vond het avontuurlijk en ik was ik was wel avontuurlijk en ik was benieuwd wat het me zou brengen hoe ze hoe het zou gaan.

Die zat met uw ouders in de trein en wat gebeurde er toen.

Ja wat wat er toen gebeurde dat weet ik vooral dus uit de verhalen van andere van derden dat.

Mijn ouders zaten met ons met mijn kleine broertje dus en mij in die in die die wagon en die maakte een tussenstop op een perron en daar stonden mensen op dat perron en die vroegen.

Maakte gebaren van kon eruit en geef dan tenminste toch je kinderen en en en en doe dat dan tenminste als je ja en mijn moeder zo heb ik gehoord die heeft daar in een soort impuls moet instinctmatig zijn geweest van het idee van nou ja wat me nu verder te wachten staat weet ik niet maar deze mensen.

Die willen tenminste iets iets doen en dat geeft enige duidelijkheid en zekerheid misschien laat ik dat dan maar doen en zij keek mijn mijn vader aan een.

En daar kreeg ze geen enkele hulp van maar ook geen tegenspraak en zij heeft ons toen naar naar buiten gebracht althans overgegeven in die handen die die.

Al die wagon in staken was de deur waar de.

Portaal van de van de trein en toen waren we weg begreep ik.

Ik heb me dat pas goed kunnen realiseren toen ik zelf kinderen in die leeftijd had.

Wat het geweest moet zijn ja ik kan me er wel iets bij voorstellen als je de keus hebt tussen totale onzekerheid onduidelijkheid en waarschijnlijk gevaar maar dat zal zich toch niet helemaal bewust hebben willen zijn.

En deze uitstrekkende reddende handen als je denkt tussen die twee dingen kunt kiezen dat je dat die handen kiest dat dat denk ik wel dat ik dat ook misschien gedaan heb maar ik.

Ik kan niet voor haar spreek ik je ik spreek nu in deze eeuw in deze comfortabele situatie en in die situatie kan ik me heel moeilijk verplaatsen.

Ik reisde niet ik heb altijd mijn soort controle willen houden over mijn gevoelens nog steeds trouwens en ik ben ook zuinig geweest met mijn tranen toen ook al nog steeds meer jongeren en ja ik heb een soort greep op mijn levenswil houden en ik denk dat dat toen al begonnen is.

Via blijkt later het studentenverzet dat waar utrechtse studenten op dat perron ben ik in een pleeggezin terechtgekomen ze kwam binnen met hun koffertje met m'n koffertje.

En het was ook maar voor tijdelijk begreep ik.

Voor heel tijdelijk maar achteraf werden toch vijftien jaar nog maar dat wisten die mensen ook niets hadden ze het geweten dat ze nog vijftien jaar met een lastige kind opgescheept zou de zitten dan weet ik niet hoe ze reageert hadden mijn elk geval hebben ze toch de moed gehad om dat maar even.

Om ja te zeggen en niet nee en dat het is fantastisch dat ze dat gedaan hebben want als ze dat als ze misschien nee hadden gezegd dan had ik hier nu niet gezeten en en dit na kunnen vertellen misschien.

De eerste dagen is er met het kind niet veel te beginnen het huilende natuurlijk huilde dat kind van zat in een heel vreemde omgeving en mijn zuster heeft die wist niet wat ze doen moest steel te krijgen totdat ze ontdekte dat ze wel een keer op de fiets mee.

Nam m'n boodschap te doen en dat ze toen stil was en dat ze dat heerlijk vond een hield het huilen op en dan hield het huilen op als op de fiets zat.

Urenlang.

Door utrecht hing urenlang ja een door utrecht heen.

Mijn vader had op een gegeven moment zusje je bij me bij zich en toen ik uit school kwam lag m'n zusje en wet waarom dat precies gebeurt en welke weg melina heeft gevolgd vanaf het station naar ons huis weet ik ook nog.

Wilt u dat niet weten nee nee nee waarom niet denkt aan een.

In het dat het een misschien een toevalstreffer zal zijn geweest of zo naar de is mijn zusje en dat is voor mij genoeg ik denk dat mijn moeder best een tweede kind had willen hebben.

Nou en die was echt van harte welkom met alle risicos van dien want die waren d'r wel natuurlijk.

Heeft u daar veel van gemerkt van die risicos nee daar was ze te klein voor ik weet wel doen.

Dat bepaalde dingen niet mocht vertellen dat ik ook naar binnen werd geroepen toen ik mijn vriendjes ging vertellen dat ik een zo groot was strak tegelijk mee kon spelen.

Tweeënhalve was zo en wat zei je moeder dan kom je hier kom hier.

Niet zo veel over praten dan merken ze als ze vragen dan ze maar naar mij.

Dat koffertje daar zat ook in een zakje met zuurtjes.

Het het koffertje waarmee ze in het pleeggezin kwam.

Waarmee ze bij mensen rest kwam en daar zat in een zakje met zuurtjes rode zuurtjes maar er zat ook een brief in van de moeder van merleyn aan de nieuwe moeder en daar was een beschrijving in.

Wat dat kind deed.

Als moederland stad astrov afnemen was was er gewoon een huisvrouwtje in de dop en zij zij dan ook 's avonds als.

Ben geen kreeg ze al een.

Keer en dat dat was wat en dat noemde men hier en nam een beetje met die brouwer stem herr.

En de bedoeling was dan de zorg ook van haar echte moeder dat er een zakje met die zieltjes.

Zodat ze die voor overgang naar andere gezien.

Had kreeg ze iedere avond zo'n dat was dat vergeet ik nooit.

Heeft ze die zuurtjes uit die uit dat straks ook echt gegeven.

Ja ik iedere avond.

En zei toen ze op heeft zij stad en land afgelopen om ook iets dergelijks hè want precies hetzelfde krijg je natuurlijk niet worden om te krijgen en dat door de door te gaan met.

Dat zuurtje dat zaakje werd een beetje heilig vonnis is iedere avond w pakken.

En.

Ze deed dat met zekere schroom dat ze dacht ja eigenlijk had daarbij echt te staan.

Eigenlijk had haar echte moeder dat haar moeder geven daarvoor is het ook gekocht en altijd dacht ze die moeder heeft dat er voor gezorgd.

En waar zou zijn.

Ik denk daar maar niet verder over na over het wanneer is die schreven die brief zat in het koffertje en die was gericht aan degene waar ze terecht zou.

Komen dan moet ze een voorgevoel gehad te hebben die moeder dat dat mogelijk gebeuren komen.

Ach die omstandigheden waren toen zo onduidelijk en onzeker je had altijd iets klaarstaan voor het geval dat een.

Die waren dan toch zo ja weinig.

Concreet die omstandigheden kon je ook niet voorzien maar voor dat soort omstandigheden of varianten daarop waar dit soort kleine aanwijzingen is het was van een hele kleine orde natuurlijk naam adresje waar zo'n kind van hout rondjes noemde ik die snoepjes ja hun rondjes zuurtjes.

U denkt niet dat uw moeder al in in amsterdam met het verzet afspraak had.

Nee zeker niet nee hoor dat dat niet nee die afspraken waren er trouwens ook niet goed te maken en dat was heel moeilijk in praktijk.

Nee.

Mijn zuster heeft haar haar laten verven in de kleur van haar gehaald zodat het niet opviel dat de mensen konden denken gunsten.

Wat een verschil hè van van een kindje wordt heel anders.

Maar het is wel zo geweest mijn zus deed zich ook ook hoorde ik ik weet niet hoe dat was maar er was zelfs een dame die zei nou dat kan je wel zien dat dat familie van uw is ze heeft er ook.

In haar trouwboekje.

Heeft ze een berlin bijgeschreven als tweede kind zoals eigenlijk bereid op alles hè dat.

En dat dat kind maar veilig bleef.

Marlies zegt ze werd nooit boos op me omdat ze bang was een pleegmoeder dat.

Ja ja en daar speelt dat koffertje natuurlijk de grote rollen in.

Jansen kreeg na dat kleine een echte vlucht koffer.

Ja ja zei dan toch wel het juiste me z'n drijft me en ze loopt naar boven toe om de te halen en dan dan de.

Dat is precies zoals met het zelf beschreef want die weet 't die weet dat ze dat gedaan heeft.

Nou zeg maar lien ik ik heb nooit echt van haar gehouden.

Ja dat dat heb ik natuurlijk ook gelezen en ja daar kan niemand wat aan doen maar mijn zuster heeft wel van haar gehouden zijn verlang.

Na haar natuurlijke moeder ik denk dat dat een instinct is in een mens dat je je.

Jij eigen hebt je eigen bezit je je je je vader en moeder en dat je voelt dat dat niet echt is.

Ik denk dat dat gewoon in inziet dat kan je niks aan doen.

Om het kind inzicht te geven in wat zich rond haar afspeelde leek je nu de tijd rijp om het grote geheim prijs te geven je had dat moment steeds voor je uitgeschoven omdat je diep in je hart vreesde dat het een niet te stuiten kettingreactie van nieuwe problemen zou oproepen.

Onder druk van de omstandigheden en zo werd later duidelijk op aandringen van de betrokken maatschappelijke instanties raapte je alle moed bijeen voorzichtig om met de kleinst denkbare schade het geheim toch zo duidelijk mogelijk te ontrafelen.

Begon hier vanuit verschillende invalshoeken je verhaal tot drie vier keer toe opnieuw.

Was je zo nerveus of had je op dit moment dat toch een heel tactvolle benadering verlangde helemaal niet voorbereid er zat geen logische lijn in je verhaal het werd een hortende ongestructureerde monoloog met woorden die het kind wel bereikte.

Maar waarvan de draagwijdte nauwelijks tot haar leek door te dringen maar ach hoe kon dat ook 's werelds grootste denkers zouden decennia later nog niet kunnen begrijpen.

Als bevestiging dat het echt waar was werden papieren tevoorschijn gehaald waarin het keurig netjes getypt stond dat aangenomen moest worden dat haar eigen papa en mama en opa en oma was in een dorpje in polen dicht bij de russische grens door gas verstikking om het leven waren gebracht.

Het viel buiten hebben bevat en voorstellingsvermogen misschien had je gehoopt dat ze overmand door verdriet je om de hals zou vallen en aan je boezem zou uithuilen.

Het gebeurde niet terloops voegde hier nog aan toe dat er ook een broertje was dat jongetje was als baby opgenomen in het huis van de machinist van de spoorwegen deze pleegouders waren nog niet van plan hun zoontje de waarheid omtrent zijn afkomst te vertellen.

Maar 's avonds in bed zag het kind weer de getypte regels omdat ze niet.

Maar nu is natuurlijk vertelt op een gegeven moment dat u als op het station in utrecht mensen overgedragen.

Ja maar dat dat verhaal dat inderdaad is mij verteld dat ik dus in utrecht op het station ook bij overdragen aan mensen mijn ouders.

Pleegouders anders hebben gemeld dat het via een soort kinderwagen terug is gegaan we beter mensen uit het verzet op het station zouden staan.

En een soort wisseltruc met een kinderwagen waardoor door ene keer de pop en al een keer ging ik weer terug zo zou ik dan dus bij pleegouders terecht zijn gekomen en dat is mij altijd verteld dat beeld op zich heel interessant zo'n kinderwagen truc ergens daarbuiten utrecht.

En nou dat is op zich heel goed gegaan.

Hoe bent u eigenlijk op de hoogte gebracht van het feit dat u dus een pleegkind was.

Mijn moeder heeft verteld dat ik pas met geschiedenis bezig dat ging toevallig over de oorlog fondsen een heel goed aangrijpingspunten aanknopingspunt om toch maar een keer te gaan vertellen dat ik niet hun eigen kind was ook een beetje onder druk.

Heb ik later begrepen van mijn oom die was volgt niet toeziend voogd maar voogd die had natuurlijk dan ook op dat moment alle zeggenschap meer dan een toeziend voogd enne.

Waarbij van zijn ja je bent er met geschiedenis bezig de oorlog en ik zie nog heel goed voor me ik zat met m'n huiswerk toen te maken maar wij zijn niet je echte ouders dat meisje wat je regelmatig ziet men lien van nec dat is eigenlijk je eigen zus.

En ik heb dat helemaal niet begrepen dat maar met de.

Moeder was heel bedroefd dat mijn enige reactie dat het niet te huilen uitbarsten maar dat mijn enige reactie was.

Oh ik weet het ook heel goed ook want ik begreep het helemaal niet zo nauw voor mij helemaal onduidelijk en dat.

Verhaal ben ik weken later weer gaan herhalen en een en toen begon het me heel langzaam buiten worden.

Dat heeft maanden geduurd en komt nog bij dat mijn pleegouders de de broer van mijn pleegmoeder was zelf helaas dat met ook als anders ben je geregistreerd dus dat was heel cruciaal dat ze het bij deze playhouse kwamen.

Dat ook in de buurt direct opviel viel dat zal ik ook voor mijn zus gegolden hebben dat je daar opeens drie maanden oud babytje hebt dat stuk op zich heel cruciaal in de oorlogsjaren dus met alle risicos van dien hebben ze toch gedaan.

En dat was de broer van u pleegmoeder waar heel dichtbij.

Heel dicht bij ons heel gevaarlijk ja maar die heeft het dat moet ik wel nageven hij vermoeden was dat heeft dat toch nooit willen melden die kans is heel groot en ja hoe is.

Mijn gevormd 'k heb toch heel veel over gedacht nagedacht het was warm te daar.

Ik werd ook wel verwend waarschijnlijk was enige jongetje daar in huis want ze hadden heel graag kinderen willen hebben maar dat ging dus niet en en zijn hebben ook altijd gehoopt dat ik echt hun naam zou aan nemen.

Hè filip groot ja begreep ik maak je toch de keuze om dat niet te doen en ik denk ook dat ik mijn pleegouders op dat moment voor mij was het een hele duidelijke keuze.

Om me heen dat je als je gaat studeren ik heb toen de keuze gemaakt toch weer filip frank wil gaan heten doet dat pijn daar heeft heel veel pijn gedaan dat realiseer ik me ook maar ik heb het toch over gesproken en met alle respect voor elkaar ja hebben ze dat niet kunnen waarderen maar schrijft op dat moment maar.

Ja dat moest dan maar toch weer terug naar mijn eigennaam echte naam.

Ik wil je even wat later hoorden dat is de voltrekking het kerkelijke voltrekking van het huwelijk van jong.

Een jaar niet eens zal zijn was de broer van mijn moeder daar was mijn eigen moeder coosje dus een getuigen bij die heeft dat huwelijk laten opnemen op de grammofoonplaat het was in die tijd heel wat ons nog aan die die zijn op plaat zijn die vastgelegd.

En daar heeft het joods historisch museum een opnamen van gemaakt het ligt op cd vast dat ga ik nu even later hoor je wordt dat mensen krijgen en waarschijnlijk is dat koosje dus in negentien zesendertig hè dertig december negentien zesendertig.

Wordt dat mensen hoesten en kuchen die toen verkouden waar een beetje heel bijzonder is zestig jaar later nog te horen.

Ik ga nu even laten horen.

Hij stond nog aan hun.

Veertien moet ik hem.

Hallo a la.

Oh.

Oh.

Ho ho.

Nee.

Oh.

Denkt u dat dat eigenlijk van die moeder is is een goede vraag dat verbeeld ik me alleen maar dat weet ik dus gewoon niet ik weet niet wie de tour verkouden waar.

Vind ik een leuk idee nou ja zijn elk van mensen die zestig jaar geleden lijn die zou zijn dat is toch wel heel bijzonder om de mensen waarvan iedereen overleden is om die nog zes.

Een jaar later te horen krijgen zo een raar idee.

Spreek mijzelf niet zo erg aan maar kenners die vinden dit die hebben we uitgelegd wat een heel bijzondere opnames en ook heel mooie zanger bekende voorzanger.

Zit het wel eens aan gewoon om naar te luisteren zelden meer uit curiositeit aan anderen te laten horen dan niet om dat ik zeg er muzikaal van te genieten dat doe ik dan niet maar meer het curieuze van.

Leuk om te laten horen.

Oh nee.

Ho ho ho ho ho.

Is inderdaad een moeder is dat is dat het enige wat u natuurlijk ooit gehoord haar stem dat zij wel zeggen ja.

O.

Ja de realiteitsbesef niet bij het pleeggezin te horen dat wist ik dus maar de angst om om het kind van niemand te zijn dat was eigenlijk toch wel een grote angst.

Pleegmoeder.

Maar van wie dan wel dus en en dan denk je ben ik het kind dan van niemand en het van en daarna is dus mijn zoektocht begonnen eerst in mijn dromen en later heeft die zoektocht andere vormen aangenomen want ik wilde het kind wel van toch van iemand zijn.

En daar ben ik naar op zoek gegaan naar het kind van niemand zijn dat dat bezorgde me grote angsten.

En wat voor dromen waar had.

Nou dromen dat ik toen ik eenmaal dat bericht had gelezen of voorgelezen gekregen eerst van het rode kruis dat zij op die dag uit westerbork vertrokken waren en dat die treinreis bijna drie dagen duren en omdat ze er niet waren teruggekeerd.

Dat dus moest worden aangenomen dat zij niet meer in leven waren dat dus liet voor mij altijd een opening van nou dan is er toch nog een klein kansje.

Maar toen was ik zeven jaar en toen droomde ik inderdaad dat ik naar het oosten trok eerst op een groot paard en een trok al die landen door met allerlei gereedschappen op zoek naar.

Hij ging van boerderij naar boerderij en klopte ik aan bij die mensen en die kon ik dan niet verstaan maar uit hun gebaren begreep ik ga naar de volgende boerderij dan naar daar weten ze het misschien en zo trok ik van boerderij naar boerderij van van dorp naar dorp.

En dan ja dan werd ik wakker en dan meestal stond mijn pleegmoeder daarna mijn dekens te sjorren en dat ik op de op moest schieten naar een andere school te gaan en soms werd ik ook wel eens gillend wakker en dan dan stond ze met een glas melk in mijn hand in en sloeg ik nog wel eens uit de hand want zij.

Dat was natuurlijk een droom op op zoek naar iets en zij verstoorde dan die dromen en daar was ik ontzettend kwaad op haar weer heel onterecht natuurlijk achteraf een.

Maar ik werd kwaad mijn woede dat die die richtte zich dan altijd op haar want zij was de enige in mijn omgeving.

En zij was de klos was inderdaad mijn mijn richtpunt.

En wat deed ze dan als u.

Ze probeerden mij ja ja te troosten maar ik wilde ook niet getroost worden zij had mijn zoektocht geblokkeerd.

Zij zij zij zij blokkeerden mijn weg maar dat dat besefte ze misschien niet zo maar zij zij dacht altijd aardig met een glas melk aan te komen zetten of een glas melk om te troosten maar ik wilde niet getroost worden ik wilde zoeken zoeken.

Op zoek gaan naar naar mijn uiteindelijk noem je dat tegenwoordig je identiteit of je wortels dat dat is een beetje modieus maar ja ik zocht toch wat wat concreter ja mijn familie en.

Vond u ooit uw moeder in uw dromen.

Bijna ja maar als ik er dan bijna had dan dan werd ik wakker werd ik net wakker stond er altijd iemand aan mijn mijn dekens te dat ik ook boeschoten om naar school te gaan of.

Had ik er bijna damon als stak ik mijn handen uit en dan dan dan dan werd ik wakker was helemaal geen nacht mee het was een prachtige droom hele mooie dromen waren dat maar alleen het wakkerworden was zo zo naar.

Maar hij heeft er nooit helemaal gevonden in die droom nooit helemaal maar hoe ging het verder.

Nou na de dromen waar ik dan inderdaad altijd op een brute manier van wakker werd toen ik.

Al op de middelbare school zat toen geen wilde ik nog wel eens naar amsterdam gaan en dan stelde ik mij in een drukke amsterdamse winkelstraat op met een fotootje van koosje op zak en dan sloeg ik wat als een ware.

Dek de sloeg ik die mensen gade die wij passeren maar zonder enige herkenning meestal een enkele keer heb ik nog wel eens iemand aangesproken maar dat was altijd tevergeefs.

Maar u sprak dan mensen op de kalverstraat bijvoorbeeld aan in zijn.

Meneer van kent u mij of ja hoe het precies verwoorden van van niet kent u deze vrouw liet ik het fotootje zien en zeggen van nee het waren ook wel als buitenlanders die verstonden me niet eens en het was al heel duidelijk uit een eerste reactie dat ze het niet waren onze keken ze naar het fotootje en liepen ze gewoon door.

Als het koosje wel was geweest dan hadden ze natuurlijk wel enige emotie getoond en nou misschien waren ze me nog net niet om de hals gevallen maar dan dan was er iets gebroken bij wijze van.

Iets van herkenning maar het was duidelijk was zo evident dat dat het niet was.

En dan gingen we weer terug.

Nou ik niet helemaal teleurgesteld het waar ik was.

Toch ergens wel zo realistisch dat ik g geen gewoon weer met goede moed verder ik denk volgende keer beter was ik altijd wel een ik hield altijd wel hoog.

Ja hoor ik bleef altijd toch optimistisch en daarna begon het tot mij door te dringen een beetje dat ze definitief niet terugkeerden en toen nam die zoektocht natuurlijk andere vormen aan ng.

Op zoek naar mensen die koosje gekend hebben en op een en mijn grootouders.

En dan nou die vond ik wel daar waren er gelukkig nog een paar van en dan.

En hing ik aan hun lippen alles wat ze ieder woord wat ze vertelde iedere zin dat dat dronk ik op en dat de noteerde ik op een velletje papier of in mijn hoofd en dat dat noteerde ik.

En daarna ja werd een zoektocht natuurlijk door de archieven van het riod het rode kruis westerbork en nog wat meer maatschappelijke organisaties oorlogs- pleegkinderen en nou dat heb ik nogal wat dingen tussen aangetroffen gebeurtenissen.

Door al die door tussen al die gebeurtenissen een verhaallijn aan te brengen heb ik koos je wat meer willen laten leven tot leven willen brengen eigenlijk.

O a.

Oh.

Ho ho ho ho.

En.

Je wil toch zoeken en zo veel gedacht om toch maar de toch te gaan maken zo hebben we dus een aantal jaren geleden.

De tocht naar westerbork gemaakt overigens maar verder heel weinig meer over is natuurlijk van het kamp zelf maar wat heb ik voor mijzelf tenminste daar overgehouden dat het voor mij ook een afsluiting is op dat moment.

Om de tuin de namen van onze ouders ook in de boeken vermeld staan nou dat is mijn soort grafsteen daar zo'n aanval goed dat ze daar toch die boeken staan vermeld dat ze daar geweest zijn dan worden onze.

En nog wat andere familieleden ook allemaal genoemd trouwens dat ze daar geweest zijn dat is natuurlijk wel maar ze staan ook daar vastgelegd en als een soort grafsteen zeg ik alleen maar maar ja ik vind het wel belangrijk voor mezelf dat ik daar niet veel weet voor mij in nederland zijn ze daar als laadstation geweest en dat staat ook in de boeken.

In westerbork maar ja je wilt toch weten nog iets en onlangs zag ik weer wat stuk over de holocaust die weer mensen in die veewagens hè die traint transporten geduwd worden.

Zegt mevrouw naast ook ja waarom kijk je dan ook van ja misschien ziet nog een glimp van mijn moeder ja ik ik weet ook niet wat is misschien op één van die beelden nog iets van onze ouders meer.

Zo stomtoevallig zijn natuurlijk ja dan zou ik dat beeld graag willen hebben natuurlijk andere hoek dries ook ze daarin zeg maar veewagens wordt afgevoerd.

Voelt u zich nou echt bevoorrecht dat u nog leeft.

Ontzettend hebben geen andere woorden voor en dat realiseer ik me steeds vaker dat het eigenlijk fantastisch geweest dat dat heeft kunnen plaatsvinden.

En ik worden zelfs een beetje emotioneel van maar in de zin van ja dat ik meanders.

Hadden hier allemaal niet gezeten het is ook altijd weer als als als een als je wel naar het kamp dan was je waarschijnlijk niet hier terecht terechtgekomen nee dat door een eindeloos verhaal dit en maar ik ben er ontzettend dankbaar voor natuurlijk dat dat zij toch die.

Beslissing hebben genomen althans misschien mijn moeder dan alleen maar in ieder geval dat moet iets heel cruciaal zijn geweest en ja dat is eigenlijk niet na te vertellen denk ik en ik heb al die jaren ook nooit over willen praten alleen mijn kinderen die vragen d'r wel heel vaak naar maar ja ik ben er zelf ook niet om uit als je zelf kinderen hebt.

Om de kinderen af te moeten geven of nee niet moeten geven gevraagd wordt en ja wat doe je dan in een fractie van een seconde en nou ik vind nog steeds heel moedig dat ze het toch gedaan is en dat je ook waarom zo moedig je geeft kinderen af en je weet verder niet waar ze blijven het is.

Zij zitten dan in het kamp westerbork en verder is er geen contact meer.

Hier is er één van mijn vader.

De kaarten zijn dit zijn ook.

Westerbork kaarten werden ze op geadministreerd dat wij ook weer kleiner elkaar dit waren de grote westerbork papier dit waar de kaarten die in een kaartenbak zaten en d'r stond dus op transport heeft kijken op dertien juli negentien drieënveertig staat hier dus het dr dat dat was trouwens.

Dat werd dan afgenomen met die kaart in andere bak gelegd.

Maar dit zijn dus vier op één kaart gevoerde kopiëren.

Ze zijn op dezelfde dag naar sobibor afgevoerd mijn ouders wel ja.

Nja dertien juli dertien juli negentien drieënveertig kijk maar dit is nog door een waarschijnlijk duitse hand want het stond dan zo hup en dan werden die kaart in een andere bak want dat wij alle mensen die al afgevoerd waar.

U heeft dus het leven van uw moeder gereconstrueerd met behulp van mensen die haar nog ontmoet hebben onder andere in westerbork wat zei die vrouw over over uw moeder.

Zei dat het koosje die wilden ze heel zuinig met haar energie omspringen ze wilden zich ze wilders hoe zeg je dat ze wilde zich concentreren op haar overlevingsstrategie en dus niet.

Denken aan alles wat wat ze had achtergelaten in amsterdam of onderweg of waar dan ook en ze moest heel zuinig met energie omspringen dat vond ze erg belangrijk.

Niet te veel nadenken over u.

Mijn broertje of je dat als je daaraan gaat denken word je allemaal niets meer hebt.

En hoe anders het daar is geworden die omstandigheden zo drastisch zijn gewijzigd en verslechtert natuurlijk ja dan ga je toegeven aan zoveel ook nostalgie en weemoed en zelfbeklag dat je dat vreet aan je en wat je heel erg ongerust over jullie.

Nou daar wilden ze zei zij wilde niet bij stilstaan daar kon ze niet dat kon ze niet toelaten dat dat gevoel dat sentiment dacht dat dat kost mij te veel emotie en daar moet ik zuinig mee zijn en laat ik me energie nou gebruiken ja voor een gerichte overlevingskansen strategie.

Uw broer philipp die met u naar sobibor.

Nou ik denk dat het wel wel eens goed is dat we daar gewoon lopen en dat we er zo langzamerhand wel aan toe zijn en ik denk dat ik er tien vijftien jaar geleden nog niet had gewild maar nu zijn we al zoveel hij ook.

Door het schrijven van dit boek dat ik het nu ook en ik denk hij ook een plaatshebben kunnen vinden geven en dat we nu ruimte hebben om daarnaartoe te gaan dat we wat afstand hebben kunnen nemen en.

Ze zelf ook ouder zijn en een dimensie aan het leven hebben toegevoegd door ook zelf kinderen te hebben en hij al kleinkinderen dus ik denk dat je dan anders in het leven staat en dat je ook in en in de geschiedenis niet alleen in het leven maar ook in de geschiedenis.

Maar wat zou u daar hopen te vinden in sobibor.

Ik verwacht er niks te vinden ik weet dat daar een hoop koolzaad en allerlei bloemen of die bloemen maken.

Kruiden groeien in heen één grote berg menselijke as die kennelijk heel vruchtbare grond is want daar groeit van alles op het is één grote zijn ook geen geen barakken of is niks.

Mogen we even naar boven.

Is dat de slaapkamer nou dat is mijn werkkamer daar heb ik mijn boek geschreven heb ik heel wat uurtjes en dagen en nachten doorgebracht dan zie je een woud van fotos.

Het bureau schrijft cadeau met inderdaad een stuk of nou vijftien verdienen ja zeker wel weemoed en nostalgie.

Dit is koosje d'r is een jaar of zeven en.

De jonge vrouw lachende vrouw ja lachende vrouw heel vrolijk kijkt ze de camera in dit zijn koosje en zal als jonge kinderen bij haar bij hun ouders is mijn grootouders.

Op deze foto van kozen genomen weet u dat deze waar ze een stralend opstaan.

Dat is voor het huis in utrecht het huis waar ze al een en jannie woonde toe.

Ik heb ook nog een foto ja haar broer en schoonzus met zijn schoonzus die foto heb ik ook nog wel maar dit is een deel eruit dit is.

Met theo op de lagere school met zo'n grote indische plaat te achten dat ben ik een mooie strik en gouden strik om over die maakt bol een streek waar ze altijd dezelfde als de jurk die je aan had die maakte mijn pleegmoeder voor mijn was heel uitdagend.

Ik ga met theo mijn pleegbroer.

Nou eens denk niet meteen wat een vervelend kind.

Daar niet nee want ik wist dat ook wel zo te breken ik had wel enig gevoel voor enig acteertalent enig gevoel in het juiste moment te kiezen die wilde dat u aardig op de fotos zul je weet nooit hoe je dat weer van pas komt.

Staat er ook een foto bij van die pleegmoeder ja dit is mijn pleegmoeder te aardig.

Lief gezicht en een grote bril heeft maar ze is hier al hoog in de tachtig en ziet er toch nog goed uit het leidt een een struise vrouw maar ja het is ook echt een struise vrouw is hier al heel grijs.

De west friese vrouw want uit heel kordaat de altijd in weer en wind bestendig stond vaak bij bushaltes te wachten klaagde nooit heel flink en daar altijd erop los op de negenentachtig de fiets die hier nog rond geest.

Ja door weer en wind ging ze dan.

Staat die foto van die pleegmoeder hier nou om omdat hij vindt dat u dat moeten doen.

Nee hoor nee die stond er altijd al nee dat vind ik heel belangrijk dat ik ook haar recht in de ogen kan kijken ondanks die bril lukt me dat heel goed in staat hier vooral een heel duidelijk en prominent aanwezig.

Staat er wel voor.

Af en toe ik ze uit dan zet ik dan schuiven dan moet ik je afstoffen en dan denk ik van ze af en toe een plaats naar de of naar voren en dat heeft niet met prioriteit.

Te maken maar ook met de omvang van de foto hele praktische dat men op een heel praktisch mens heel reeel.

Het gaat daar voelt u niks bij als u die twee verplaatst.

Nee want zo zwaar til ik daar niet aan hem doordat ligt niet in in tien centimeter naar voren of naar achteren die plaatsen zitten in mijn hart niet alleen in mijn hoofd maar ook in mijn hart en daar strijden ze niet meer om voorrang die voorraad die strijd is geweest.

In kosovo heeft gewonnen.

Nou ik denk ik denk dat ik dat de dat het niet een kwestie is van winnen of van winnaars ik denk dat misschien heb ik zoveel gewonnen dat er verder niemand verloren heeft dat het gewoon een gelijkspel is geworden en ik heb haar eindelijk toen toch nog op het nippertje kunnen bedanken.

Als we op het nippertje op de valreep dat heeft u gezegd ja.

Toen was alles allerlei functies waren al uitgevallen en het laatste blijkt dat dan het gehoor uitvalt en toen kon ze me nog net horen en toen heb ik gezegd dank je moeder alles voor alles wat je voor me gedaan hebt en en ik begreep ook dat ze me verstaan heeft van toe knipperde ze nog met haar ogen en dat drong nog tot hen door dat.

Toen dacht ik nog even dat ze zelf dat er een traan op haar wang liep dat het maar toen ik dichterbij kwam dacht merkte ik dat mijn eigen wang bang was dat.

Ja dat was wel wat ze heeft het nog heel goed verstaan meende u het wel ja zeker zeker ja helemaal uit mijn hart.

Van dat was eigenlijk het eerste wat volledig uit mijn hart.

Het boek heeft u gekozen tot leven gebracht in sobibor gaat u afscheid van haar nemen.

Ja dat ik denk dat dat een plek is waar ik echt kan afscheid nemen want met met het boek heb ik natuurlijk nog geen afscheid kunnen nemen maar in sobibor zal ik dat beter kunnen doen dan ben ik toch nog wat dichterbij.

Ja.

Ja ik staan niet te trappelen om daarnaartoe te gaan maar ik denk als je daarnaartoe bent geweest als je terug bent ik hoop dat dat een goed gevoel dat het dan ook definitief afgerond is dat je denkt nou dat was het dan.

Tot zover damokles met een huisvrouwtje in de dop het programma is gemaakt door margreet rijntjes een speciale dank gaat uit naar bad schutte techniek jean evers redactie christof van basten batenburg u kunt een cassette van deze uitzending bestellen voor twaalf gulden vijftig.

Nu na ontvangst betaald schrijft naar de kro cassette service.

Postbus drieëntwintigduizend twaalf nul twee e a in hilversum vermeld uw adres en telefoonnummer en uiteraard de datum van uitzending negentien mei negentien achtennegentig de titel van vandaag was een huisvrouwtje in de dop zodadelijk na het nieuws van één uur is de kro bij terug met een niemandsland.